شعار اعتدال، مشعر و اشعاردهنده معتدل می‌خواهد؛
تفاوت‌های عمیق اعتدال علوی و اعتدال سیاست‌زده
پنجشنبه ۲۵ ارديبهشت ۱۳۹۳ ساعت ۰۱:۲۹
کد مطلب: 360291
اعتدال، جامعیت اسلام را نشان می دهد و اعتدال به معنای غربی به اصل فونکسیونالیستی تفکیک کارکردی نیست. گستره اعتدال شامل تمامی عرصه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی است و نیز در همه این عرصه ها، اعتدال اسلامی جامعیت دارد و به بیان بهتر، اسلام، جامعیت دارد.
آن چه در نگاه لیبرالی اعتدال خوانده می شود، با تکیه بر اصل تفکیک کارکردی آرام آرام به سکولاریسم جزءگرایی فن سالارانه و جدایی نهاد دین از سیاست و اقتصاد می شود.
حال با ذكر اين مقدمه و رعایت اختصار به بيان گستره اعتدال تنها در دو بعد می پردازیم:
1. در اصول اعتقادی؛ اعتدال همان چیزی که امام محمد غزالی آن را اقتصاد فی الاعتقاد نام نهاده و کتابی با همین عنوان نگاشته است. یکی از معانی عربی اقتصاد، میانه روی یا اعتدال است و بنابراین در اسلام اقتصاد و اعتقاد ملازم همدیگرند.
امام علي(ع) با هر نوع افراط و تفريط کاملاً مخالف بود. محض نمونه، در عهد خلافت ایشان، نخستين كسي كه درباره آن حضرت غلوّ كرد، «عبدالله بن سبا» بود. علي(ع) خواست او را كيفر دهد و به‌قتل رساند؛ ولي گروهي از اصحاب، از جمله «عبدالله بن عباس»، او را باز داشتند و با مطرح كردن توبه ابن‌سبا خواستار عفوش شدند.
افزون بر اين، وقتي علي(ع) از جنگ جمل فراغت يافت، 70 تن از طائفه «زُط» نزدش شتافتند و ضمن سلام به زبان محلي سخن گفتند. حضرت به زبان محلي با آنها گفت و گو كرد و فرمود: اعتقاد شما درباره من درست نيست. من آفريده خدايم. آنان گفتند: تو خدايي!
علي(ع) فرمود: اگر از اعتقادتان دست نشوييد كيفرتان مرگ است. آنها همچنان بر گفتار خويش پاي فشردند. امام(ع) فرمان داد چاه‌هايي متصل به يكديگر كندند. آنگاه آنها را در چاه‌ها افكندند. در چاهي ديگر آتش افروخت و آنها را با دود كيفر داد تا جان دادند.
بدین سان امام علی(ع) در مبارزه خویش با افراط و تفریط و جهد و جهادی که برای اقامه اعتدال داشت، به هیچ اهل مماشات در اجرای حکم خدا نبود.
برخی را تصور بر این است که اعتدال یعنی در هیچ امری جدی و سخت نبودن و اعتدال بدین طریق با شهادت طلبی و رشادت طلبی منافات دارد. سیره امام علی(ع) به تنهایی کافیست برای بطلان این تصور که اعتدال می تواند به معنای تساهل و رواداری و اباحیت، بی تفاوتی و خونسردی باشد.
2. در برنامه‌هاي اجتماعی؛ عنایت به دردهاي اجتماعي و همدردی انسانی، محتواي بسياري از آموزه‌هاي ديني مانند انفاق، ايثار، امر به معروف و نهي از منكر و ... است. به عنوان مثال، امير المؤمنين علي(ع) در باب یکی از ارکان جامعه اسلامی - که مهترین رکن آن است- مي‌فرمايند: «امر كردن به معروف افضل عمل های آفریدگان است.» (شرح آقا جمال الدین خوانساری بر غرر الحكم، ص۱۰۲، ح۱۹۷۷). افزون بر این، در نگاه ایشان، استواری نظام اسلامی به امر به معروف و نهی از منكر است: إِنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْكَرِ...یَسْتَقِیمُ الْأَمْرُ(تهذیب الاحکام، ج۶، ص۱۸۰).
مهمتر از همه در امور اجتماعی-که امور سیاسی ذیل آن است- مسأله امر به معروف و نهی از منکر است که شامل مردم نسبت به مردم، مردم نسبت به حکومت و حکومت نسبت به مردم می شود. در این میان سهم حکومت و رسالت وی سنگین تر است، بدینسان که حکومت نسبت به آخرت و معاد مردم نیز مسئول است و تنها مسئول معاش آنها نیست. نگاه حضرت در باب امر به معروف نیز نگاهی جهادی است و اساساً امر به معروف از نظر ایشان یک جهاد است.
فعالان و فاعلان سیاسی در دامان جمهوری اسلامی بایستی همواره متوجه الزامات جهادی اعتدال باشند که در نگاه امام علی (ع)- به عنوان الگوی حکومتی رهبران جمهوری اسلامی- امر به معروف و نهی از منکر، مهم ترین رکن آن است.
در نهایت باید گفت، شعار اعتدال، مشعر و اشعاردهنده معتدل می خواهد؛ نمی توان از بشارت دهنده ای که خود معتدل نیست، شعار اعتدال را جدی گرفت. فهم و تفهیم اعتدال، شخصیت صبور، انتقادپذیر و شایسته سالار و منصف می خواهد.
