تجمیع رشته‌های مختلف علوم سیاسی
چهارشنبه ۱۰ تير ۱۳۹۴ ساعت ۱۲:۴۷
کد مطلب: 431050
آقای دکتر کارگروه علوم سیاسی از چه زمانی و با چه ساختاری فعالیت های خود را آغاز کرد؟
کارگروه علوم سیاسی در دی ماه سال ۱۳۹۰ با دعوتی که دکتر حداد عادل انجام داد شکل گرفت و بعداً با کمیته علوم سیاسی وزارت علوم نیز ادغام شد و با ابلاغی که هم وزیر و هم آقای دکتر حداد عادل صادر کردند رسمیت یافت.
بعد از آغاز فعالیت کارگروه و انتخاب بنده به عنوان رئیس آن مقرر شد که طرحی را برای فعالیت کارگروه و مرحله بندی و زمانبندی آن به شورای تحول و آقای دکتر حدادعادل ارائه کنم. نهایتاً مردادماه سال ۱۳۹۱ طرح ما تصویب شد و فعالیت مان را آغاز کردیم.
ما بر اساس حوزه های اصلی تخصصی رشته علوم سیاسی اقدام به تشکیل چهار کمیته تخصصی «سیاست محض»، «مطالعات سیاسی ایران»، «مطالعات سیاست اسلامی» و «مطالعات بین المللی» کردیم. این کمیته ها که مسئولیت انجام کار کارشناسی برای برنامه ریزی و طراحی سرفصل های علوم سیاسی در چهار رشته اصلی آن را عهده دار شدند هر کدام حدود ۱۰ عضو دارند و مجموعاً در این چهار کمیته حدود نفر فعالیت می کنند.
از این چهار کمیته دو کمیته در قم و دو کمیته در تهران تشکیل جلسه می دهند. جلسات کمیته مطالعات سیاسی ایران در پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی قم و با مدیریت آقای نجف لک زایی برگزار شده است و گروه مطالعات سیاست اسلامی نیز در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی قم مستقر شده و مدیریت آن به عهده دکتر محمدجواد نوروزی بوده است.
در تهران نیز کمیته مطالعات بین الملل ابتدا به عهده آقای دکتر خواجه یوسفی بود اما پس از اعزام ایشان به مأموریت خارج از کشور دکتر سیدجلال دهقانی فیروزآبادی مدیریت این کمیته را برعهده گرفت. کمیته سیاست محض نیز به مدیریت آقای دکتر محمدرحیم عیوضی فعالیت کرده است.
ما همچنین دبیرخانه ای تشکیل دادیم که وظیفه آن برقراری ارتباط با گروه های آموزشی و پژوهشی علوم سیاسی در سراسر کشر بوده است. ما از طریق این دبیرخانه هم موجودیت کارگروه علوم سیاسی را اعلام کرده ایم و هم از گروه های آموزشی خواسته ایم که مشورت ها و نظرات خودشان را به ما اعلام و ارائه کنند.
با توجه به چهار کمیته موجود، چه ساختار و شاخه هایی برای مقاطع مختلف رشته علوم سیاسی در نظر گرفته شده بود؟
ما بر اساس توصیه وزارت علوم مبنی بر تجمیع رشته ها و گرایش ها در دوره لیسانس و شکل دادن به رشته ها به صورت لوزی، دوره کارشناسی را منحصر به تک رشته علوم سیاسی کردیم. البته پیش از این هم دوره کارشناسی در اکثر دانشگاه ها محدود به یک رشته بوده است. پیشتر البته رشته ای با عنوان روابط بین الملل وجود داشت که مدت ها قبل تعطیل شده بود. مورد اصلی در مقطع لیسانس، مؤسسات وابسته به حوزه علمیه بودند که در آنها رشته هایی با عناوین فرعی در دوره لیسانس ایجاد شده بود.
ما همچنین دوره کارشناسی ارشد را در قالب چهار رشته، که مطابق همان عناوین کمیته هاست، تعریف کردیم. بر این اساس مقرر شد که در دوره کارشناسی ارشد دو رشته کاربردی مطالعات سیاسی ایران و مطالعات سیاسی جهان و دو رشته نظری سیاست محض و مطالعات سیاست اسلامی داشته باشیم.
در حال حاضر در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی ۲۰ تا ۲۵ رشته زیرمجموعه علوم سیاسی وجود دارد. با تصویب کارگروه مقرر شده است که همه رشته های موجود ذیل همین چهار رشته ای که عرض شد در آیند. البته این چهار رشته هر کدام بین پنج تا ۱۰ گرایش خواهند داشت.
حتی برای مثال در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برای هر کشور یک رشته تعریف شده است. خب در این شرایط دانشجویی که برای مثال در رشته عراق تحصیل کرده است وقتی که می خواهد به بازار کار وارد شود به مشکل بر می خورد. ما در اینجا هم به طور مشخص با مسئولان این دانشکده صحبت کردیم که این رشته ها به گرایش های مطالعات جهان تبدیل شود. به نظر ما این تجمیع هم به نفع دانشجو و هم به نفع استاد است.
در دوره دکترا هم همان تقسیمات دوره کارشناسی ارشد در نظر گرفته شد و قرار شد که از این پس هم دانشگاه ها، هم مؤسسات حوزوی و هم هر مؤسسه غیرانتفاعی و خصوصی فعال در حوزه آموزشی رشته علوم سیاسی در همین قالب مصوب عمل کند.
پس با توجه به این که در دوره دکترا تجمیع رشته علوم سیاسی اتفاق نمی افتد، خواسته وزارت علوم مبنی بر این که طراحی آموزشی و درسی به صورت لوزی درآید چندان هم در رشته علوم سیاسی محقق نشده است!ما شخصاً مشکلی نداشتیم اما دیدیم که واقعا نمی شود و امکان این که این چهار رشته با گرایش هایشان در یک یا دو رشته تجمیع شود نیست و لذا کارگروه تصویب کرد که به همین صورت ادامه پیدا کند.
شما اشاره داشتید که در دوره کارشناسی ارشد چهار رشته در نظر گرفته شده که هر کدام گرایش هایی خواهند داشت. راجع به این طراحی توضیحی بدهید که چگونه خواهد بود و فرد آیا در انتخاب رشته کارشناسی ارشد رشته را انتخاب می کند و یا گرایش را؟
دانشجویان در رشته ها پذیرفته می شوند و طبق ضوابط تعیین شده از سوی وزارت علوم، بعد از گذراندن دروس مشترک آن رشته که ۱۸ واحد در قالب ۹ درس خواهد بود، می توانند به اختیار و انتخاب خود یک گرایش را انتخاب کنند و مابقی دروس کارشناسی ارشد خود، یعنی چهار درس دو واحدی دیگر را در آن گرایش بگذراند. پایان نامه نیز طبیعتاً در همان گرایش ارائه شود.
چه تعداد از برنامه های مقاطع و گرایش های مختلف تدوین و تصویب و احیاناً اجرا شده است؟
برنامه دوره کارشناسی با ۹۰ عنوان سرفصل تدوین شد و در سال ۱۳۹۲ به تصویب شورای تحول و شورای برنامه ریزی رسید و به دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی ابلاغ شد. این برنامه را بخش عمده ای از دانشگاه ها از مهرماه گذشته اجرایی کرده اند.از مجموع برنامه های دوره کارشناسی ارشد نیز تاکنون تدوین برنامه رشته «سیاست محض» به اتمام رسیده است و به زودی به شورای تحول و ارتقای علوم انسانی ارائه خواهد شد. ما البته امیدوار بودیم که بتوانیم برنامه های دوره کارشناسی ارشد را از مهرماه سال جاری اجرایی کنیم اما با توجه به زمانبر شدن تهیه این برنامه ها فکر می کنم که برنامه های تحولی دوره کارشناسی ارشد از سال ۹۵ قابل اجرا باشد.
برنامه های طراحی شده و سرفصل های در نظر گرفته شده تا چه حد نسبت به برنامه ها و سرفصل های قبلی تغییر کرده اند؟
بر اساس مبنای مورد نظر شورای تحول، یعنی اسلامی سازی، بومی سازی، روزآمدسازی و همچنین کارآمدسازی، در ۹۰ عنوان سرفصلی که در برنامه کارشناسی مطرح شده ۴۸ عنوان کاملاً جدید که قبلاً اصلاً وجود نداشت، طراحی شد. «قرآن و سیاست»، «سیره سیاسی نبوی»، «اخلاق و سیاست» برای مثال بعضی از این عناوین است.جز آن ۴۸ مورد، در بقیه موارد هم تحول به وجود آمد. این تحول به این شکل بوده است که برای مثال در درسی مانند اندیشه سیاسی در غرب که قبلاً فقط به صورت توصیفی ارائه می شده است، این در سرفصل دیده شده است که نقد نظریات نیز، هم از دیدگاه خود غربی ها و هم از دیدگاه اسلامی، مطرح شود. بنابراین به طور جدی می توانیم بگوییم که تحول را در همه عناوین، چه جدید و چه قدیم، ایجاد کردیم و در دوره کارشناسی ارشد نیز همین اهتمام وجود داشت.
شما گفتید که در کارگروه علوم سیاسی دبیرخانه ای برای هماهنگی با اساتید دانشگاه ها راه اندازی کردید، اما گویا سال گذشته در مسیر اجرایی شدن برنامه جدید دوره کارشناسی علوم سیاسی مشکلات و مخالفت هایی ایجاد شد. ضمن توضیحی درباره این مخالفت ها بفرمایید که اساساً آیا در پی ایجاد اجماع میان صاحب نظران و اساتید دانشگاه ها بودید یا نه؟ اگر پاسخ شما مثبت است آیا به نظر شما این امر تأمین شده است؟
ما اساساً پشت درها بسته کار نکردیم و در دبیرخانه کارگروه رشته علوم سیاسی هر تصمیمی را که گرفتیم و هر کاری را که پیش بردیم برای اظهار نظر برای اساتید دانشگاه ها فرستادیم.
بله متأسفانه در جریان اجرای برنامه در سال گذشته فضاسازی ها و مخالفت هایی شد که بحث کلی آن و نامه ای که آقایان نوشته بودند مبنی بر این بود که این برنامه و رویکرد کارگروه دارد رشته علوم سیاسی را از حالت علمی بیرون می آورد و ایدئولوژیک می کند. این حرفی است که از زبان سکولاریسم بیان می شود و یک ادعای سکولاریستی است که به نظر ما این هم خود یک ایدئولوژی است. بنابراین این اتهام که رشته علوم سیاسی این گونه ایدئولوژیک می شود به نظر ما یک ادعای اشتباه و بی ربط است.
البته یک سری ایرادات جزیی هم داشتند که ما آنها را در جلسات مطرح و بررسی کردیم و الان هم برنامه درسی ای که محل مناقشه بود دارد اجرا می شود. این گونه هم نیست که این یک برنامه همیشگی باشد بلکه می تواند با بررسی های بعدی مورد تجدیدنظر قرار بگیرد و هم شورای تحول و هم کارگروه علوم سیاسی برای داشتن و رسیدن به یک سرفصل و برنامه روزآمد گشوده و منعطف هستند.
در مجموع ما هر برنامه را پیش از تصویب در شورای تحول و شورای برنامه ریزی در اختیار گروه های علمی دانشگاه ها قرار دادیم و خواستار پیشنهادات اصلاحی آنها بودیم، اما این پیشنهادات خیلی محدود بوده است. شاید عده ای اصلاً این درخواست های ما را نخواندند و اگر هم توجه کردند خب حتماً نظری نداشته اند.
دغدغه ما این بوده است که همه در جریان باشند و اگر نظری دارند نظرشان را اعلام کنند. ما دنبال این نبودیم که رأی بگیریم که چند درصد موافق و چند درصد مخالف تحول رشته علوم سیاسی اند. ما از طرف شورای عالی انقلاب فرهنگی و خود مقام معظم رهبری اسلامی دستور داشتیم که این رشته را متحول کنیم.
روند تحول منابع درسی و تولید متون درسی برای برنامه های جدید در کارگروه شما چگونه بوده است؟
بله، با توجه به این که کتاب های پیشین با روش های قبلی دیگر پاسخگوی نیازها نبود، ما برای هر سرفصل که در کارگروه تصویب شد، بلافاصله یکی از اساتید برجسته در آن حوزه را دعوت کردیم تا بیاید و بر اساس چارچوب سرفصل کتاب بنویسد.
در این رابطه ما از همان ابتدا با سازمان سمت و آقای دکتر احمدی مذاکره کردیم و قراردادی هم امضاء شد که بعد از تعیین مؤلف هر عنوان از سرفصل ها، سازمان سمت قراردادی برای تألیف کتاب با آن افراد ببندد. البته همکاری هایی با برخی ناشران غیر از سمت نیز وجود داشت. در هر صورت آنچه ما انجام دادیم عقد قرارداد برای ۳۸ عنوان از ۹۰ عنوان در نظر گرفته شده برای رشته تحول یافته علوم سیاسی بود. تنها مسئله ای که در این مورد هم وجود داشت این بود که با توجه به زمانبر بودن تألیف کار با سرعت پایینی جریان داشت.
