مناظره/ چرايي قرائت‌های متفاوت از شهيد آويني:
نصيري: آويني ضد غرب و ضد روشنفكري بود/ روحاني: آوینی خیلی هم "ضدغرب" نبود!
شنبه ۲۱ فروردين ۱۳۹۵ ساعت ۱۳:۳۹
کد مطلب: 483797
مهمانان اين قسمت از برنامه 180 درجه مهدي نصيري روزنامه‌نگار، نویسنده و پژوهشگرعلوم دینی و اميد روحاني منتقد فیلم و سینما وبازیگر تلویزیون, سینما و تئاتر بودند. هرچند كه نصيري متعقد بود آويني نگاه ضد غرب و ضد روشنفكري دارد اما روحاني كه از سال 1345 با آويني ارتباط داشت متعقد بود آويني ضد غرب نبود و حزب الهي ها پدر او را در آوردند.
آنچه مي خوانيد مناظره داغ ميان اميد روحاني و مهدي نصيري در خصوص شخصيت شهيد آويني است.
در ابتداي برنامه اميد روحاني منتقد فیلم و سینما وبازیگر تلویزیون, در پاسخ به سوال سيد مرتضي فاطمي سردبير و مجري برنامه كه از او پرسيد به نظر شما با كدام مرتضي مواجه هستيم؟هر جرياني شهيد آويني را به خود نزديك مي داند و از سويي مي دانيم كه اويني نگاه ضد غرب و حتي غرب ستيزانه داشت و از آثار شهيد اين طور برداشت مي شود كه نگاه بد بينانه اي هم نسبت به جريان روشنفكري داشته است؛ گفت: به نظرم برخي ها تلاش كرده اند تا شهيد اويني را براي خود مصادره كنند. در حالي كه اويني از ابتدا ضد غرب نبود. من آويني را از سال 1345 در دوران دانشگاه مي شناسم. در آن دوران كم تجربه بوديم. آويني در شديد ترين دوران غرب ستيزي كتاب هيچكاك را درآورد.
در ادامه برنامه مهدي نصيري روزنامه‌نگار، نویسنده و پژوهشگرعلوم دینی موضعي متفاوت از اميد روحاني در خصوص شخصيت شهيد آويني داشت. او در پاسخ به اين سوال كه ايا شهيد آويني شخصيتي ضد غرب و ضد روشنفكري داشت؟ گفت: ترديدي وجود ندارد كه شهيد آويني يكي از راديكال ترين منتقدان غرب و در عين حال در زمره عميق ترين آدم ها در روزگار ما بود. همه آثار آويني به خصوص اثار مكتوبش نشان مي دهد آويني با غرب جديد، سر سازش ندارد. آويني معتقد بود بعد از رنسانس انسان مدرن روحش را به شيطان فروخت.
نصيري همچنين در پاسخ به اين سوال كه پس چرا آقاي آويني با اين نگاه ضد غرب هيچكاك را استاد مطلق سينما مي داند؟ گفت كه آويني هم علوم مدرن و هم تكنولوژي هاي مدرن را از بنياد رد و نقد مي كرد و آن را محصول تكامل بشري نمي دانست. اويني يك جمله دارد و مي گويد اگر سينما بهترين ابزار تبليغ بود بايد انبيا و به خصوص پيامبر با دوربين سينما مبعوث مي شد. اما اينكه در روزگار كنوني امكان دارد ما از تكنولوژي فاصله بگيريم خير، چنين امكاني وجود ندارد و مطلوب هم نيست. حرف آويني اين بود حالا كه مي خواهيم از اين ابزار استفاده كنيم بايد قواعدش را بلد باشيم و خوب استفاده كنيم.
در ادامه برنامه روحاني با بيان اينكه بعد از گذشت حدود 22 سال از شهادت شهيد آويني بهتر است كمي جزئي تر درباره شخصيت وي صحبت كنيم گفت: وقتي شما مي گوييد غرب، كلي گويي و عام است. قبل از اينكه آويني وارد كار روزنامه نگاري و سينما شود كوششي وجود داشت در ميان هنرمندان و سينما پژوهان براي اينكه آيا مي شود صنعت و هنر سينما را با توجه به ارزش هاي ديني و اسلامي خودمان بسازيم. اين موضوع هنوز يكي از دغدغه هاي متفكران ديني است. آويني معتقد بود ابزار و تكنيك هاي سينما را بايد بومي و ملي كنيم. در اثر كوشش هاي آويني بود كه بعد ها چشم ما بازتر شد و ديگر هنرمندان هم به سراغ بومي و ملي كردن صنعت و هنر سينما رفتند. زنده ياد آويني تلاشش اين بود كه همه داده هاي غرب از هنر سينما و حتي شعر را به شكل بومي و ملي و ايراني و اسلامي متناسب با ارزش ها و فرهنگ ايراني در بياورد.
اين منتقد سينما و تلوزيون در ادامه صحبت هايش از اين جمله كه «آويني ضد غرب بوده است» انتقاد كرد و مجري برنامه هم پاسخ داد ضد غرب بودن شهيد آويني ازآثار شهيد كاملا مشخص است.
روحاني در ادامه پاسخ داد:آثار ايشان را بد مطالعه مي كنيد. خوانش ها ما تحت تاثير چيزهايي است كه گفته مي شود. مثل شخصيتي كه از شهيد آويني ساختن و مطلقا براي من نا آشنا است.
در ادامه اين مناظره نصيري روزنامه‌نگار و نویسنده با بيان اينكه آويني مدرنيته را زير سوال مي برد و رنسانس را يك تحول جاهلي براي بشر مي دانست گفت كه ايشان در يكي از مقاله هايشان به روشنفكراني كه گرايش به غرب دارند مي گويد :« آقايان! اين عصري كه شما سنگ آن را به سينه مي زنيد يكي از اعصار جاهليت است و تفاوت آن با ديگر اعصار جاهلي در آن است كه اينبار جاهليت را تئوريزه كردن و به آن صورت عملي بخشيدند. اين عصر چه قبول كنيد و چه قبول نكنيد عصر خرافات است و ما مامور به مبارزه با آن هستيم»
نصيري ادامه داد كه به نظرم نقد راديكال تر از اين درباره مدرنيته و تمدن جديد غرب وجود ندارد. اين خط و نگرش در همه آثار شهيد آويني وجود دارد.
او اين را هم گفت كه به نظرم تحت هيچ شرايط نمي شود از آويني يك چهره روشنفكر نشان داد، روشنفكري كه نگاه به غرب دارد. البته ايشان در دروان تحصيل همانطور كه خودش در اثارش اشاره كرده است يك دوره روشنفكر بود اما بعد از پيروزي انقلاب اسلامي متحول شدند.
در ادامه بحث، روحاني با بيان اينكه ما يك شهيد آويني داريم كه مي كوشيم آن را تك ساحتي كنيم گفت: قبول دارم كه آويني روشنفكر نبود اما ويژگي آويني اين بود كه بعد از انقلاب دچار تحول شد. آويني در اين برهه مي كوشد از اين يافته هاي جديدش دوباره جهان را بخواند و همه تاريخ تمدن را نقد كند.
در اواسط برنامه اميد مهدي نژاد نويسنده و طنز پرداز و مجري ديگر برنامه به طنز درباره قرائت هاي مختلف از شهيد آويني گفت: ما چند شهيد آويني داريم. يك آويني طراح و تهيه كننده روايت فتح كه خيلي خوب است و همه جا قابل استفاده است. يك آويني متفكر و تئورسين سينما داريم كه آدم پيچيده اي است و خيلي ها متوجه او نمي شوند و خيلي ها مي خواهند راه او را ادامه دهند و مدل موهايشان راه هم شبيه آويني درست مي كنند. يك عكس برچسب آويني هم داريم كه باز در همه جا قابل استفاده است و بي خطر ترين آويني موجود است. همچنين يك آويني اصولگرا داريم كه در ايام انتخابات سرو كله اش پيدا مي شود و اثر معروفش نامه به آقاي خاتمي است زماني كه وزير ارشاد بود. اين آويني در ايام انتخابات حامي اصولگرا ها تعريف مي شود. يك آويني اصلاح طلب داريم كه معروف ترين اثرش مقاله انفجار اطلاعات است. اين آويني هم در ايام انتخابات حامي اصلاح طلبان معرفي مي شود. يك مرتضي داريم كه خيلي ها وقتي ميخواهند نشان دهند با آويني خيلي دوست و صميمي بودند مي گويند مرتضي. يك آقا مرتضي هم داريم براي كساني كه با شهيد آويني دوست بودند اما نه خيلي نزديك. يك اقاي آويني داريم كه برخي مثلا مي خواهند بگويند آويني آنگونه هم ويژه نبود و آدم معمولي بود. يك سيد مرتضي و يك شهيد آويني هم داريم كه جمع كردن همه اينها با هم خيلي سخت است.
در ادامه برنامه فاطمي مجري برنامه از روحاني پرسيد بالاخره آويني كه شما مي شناسيد چه شخصيتي داشت؟ كه روحاني پاسخ داد: آويني در زندگي قديمش و دوره 1340 تا 1350 به يك بن بست مي رسد و اين تحول دروني او را بر ميگرداند تا از ابتدا شروع كند. انقلاب آويني را متحول كرد. بعد از آن آويني دوباره تاريخ تمدن را يكبار ديگر نقد و بررسي كرد. در ضمن آويني هرگز كار فلسفي نكرد و اينكه گفته مي شود او تئورسين سينما بود درست نيست و به نظرم زياده روي است.
روحاني در پاسخ به اين سوال مجري برنامه كه از وي پرسيد يعني آويني به دنبال انديشه اي در سينما نبود؟ گفت كه آويني سينما را براي چيزي مي خواست كه نياز جامعه بود.
نصيري هم در واكنش به اظهارات روحاني گفت: اينكه آقاي روحاني گفتند آويني از منظر حقيقت دين به غرب و مدرنيته نگاه مي كند درست است. اين تاكيدي كه آويني بر مقوله وحي، قرآن و عترت دارد در اثار و گفتار غرب شناسان خودمان كمتر ديده مي شود.
مجري برنامه در اين لظحه از نصيري سوال كرد آيا شما زماني كه در كيهان بوديد مخالف آويني بوديد؟ برخي مي گويند شما ابتدا مخالف آويني و بعد از شهادت ايشان آويني دوست شديد!
نصيري پاسخ داد كه 20 سال است اين حرف تكرار مي شود و ما هم 20 بار جواب داده ايم. ماجرا به اينجا برمي گردد كه بعد از شهادت آويني جريان روشنفكري كه خيلي جاها به آويني جفا كرده بود احساس نگراني كرد كه آويني قديس نشود. به اين خاطر تلاش كردند به حواشي بپردازند كه جامعه از متن آويني غافل شود. يكي از آن حواشي اين بود كه جريان حزب الله مخالف آويني بود و خون به دل آويني كردند. اين در حالي است كه تنها دو يا سه مقاله در نقد آويني منتشر شد كه يكي در كيهان بود و ديگري در روزنامه جمهوري اسلامي. مقاله كيهان انتقادي بود بدون توهين به ويژه نامه هيچكاك. مقاله ديگري در روزنامه جمهوري اسلامي نتشر شد كه خيلي تند و توهين آميز بود و ربطي به ما نداشت و حتي روزنامه جمهوري اسلامي ايران در آن زمان نزديك به منتقدان كيهان بود. اتفاقا اويني هم در جايي به كيهان نقد داشت و اين نشان مي دهد جريان حزب الله يكديگر را نقد هم ميكنند و با هم عهده اخوت نبسته اند.
در ادامه برنامه روحاني در واكنش به اظهارات نصيري گفت: در دوره اي كه شما اشاره كرديد بيشتر حزب الهي ها پدر آويني را در آوردند نه روشنفكران. وقتي در روزهاي آخر آويني را مي ديدم خيلي ناراحت بود از سو تفاهم هايي كه پيش آمده است.
نصيري در ادامه برنامه به مقاله تند شهيد آويني در پاسخ به مقاله بهنود بعد از پذيرش قطعنامه 598 با موضوع «حكومت آسان» حكومتي كه امر حكومت داري را سهل مي گيرد و مصالح خودش رادر نطر نمي گيرد اشاره كرد و گفت: شهيد آويني پاسخ بهنود را اين طور مي دهد و مي گويد: «شما روشنفكران در هشت سال جنگ كجا بوديد كه حالا مي خواهيد ميراث خواري كنيد. و چه بگويم مگر مي شود آن هشت سال را كه به هشتاد هزار سال عمر آنان كه سياره زمين را بدل از طويله گرفتند مي ارزد به هشت سطر خلاصه كرد. كه بودند آنان كه حقيقت قدسي انقلاب اسلامي را در ميدان هاي هشت ساله ظهور بخشيدند و اگر اينها نبودند آيا چيزي از ميراث انقلاب باقي مانده بود كه حالا آقايان ميراث خوران خوش نشين ديارغرب و وابستگان داخلي استكبار و خودباختگان و نوچه هاي بوش قداره بند و بر سر تقسيم آن با ما كه همه هستي خويش را به مسلخ عشق برديم تا ولايت فقيه بماند به جدال برخيزند. اگر اين پهلوان پنبه هاي جوان نشريات نشخوار گر اهل نبرد بودند حداقل يكي ازآنها را در طول اين هشت سال در يكي از خطوط ارام پشن جبهه مي ديديم كه نديديم....»
در ادمه روحاني اظهار كرد اين يكي از مقالات بد شهيد آويني بوده كه به نظرمي رسد زنده ياد عصباني شده است و به نظرم و من اين را بر زنده ياد آويني مي بخشم.
در پايان اين برنامه مهدي نصيري در جمع بندي از شخصيت شهيد مرتضي آويني گفت: ما يك آويني هنرمند، روزنامه نگار، فيلم ساز و مستند ساز داريم كه از نظر من مهمترين وجه او همان آويني متفكر و انديشمند است. او يك زمان شناس دقيق بود به تحولات زمانه و آنچه كه در دوره معاصر گذشته اشراف داشت. اشرافي كه امروز خلاء آن در جامعه ما احساس مي شود. غرب شناسي آويني بسيار دقيق و عميق بود كه به تداوم انقلاب اسلامي كمك مي كرد.
روحاني هم در پايان اظهار داشت: آويني هر آن در پي گسترش و كشف جديد بود و مهترين وجه آويني ذهن جستجو گر او براي كشف حقايق جديد بود.
مجله تلويزيوني ١٨٠ درجه به تهيه كنندگي و سردبيري سيد مرتضي فاطمي هر هفته جمعه ها ساعت ١٧:٣٠ از شبكه افق پخش مي شود. تكرار اين برنامه جمعه شب ها ساعت ٢٤ پخش مي گردد.
