واکنش دیپلمات‌های غربی به انتخاب ظریف به عنوان وزیر خارجه
جمعه ۱۱ مرداد ۱۳۹۲ ساعت ۱۱:۱۰
کد مطلب: 303367
***
اگر حسن روحانی رئیس جمهور منتخب ایران بخواهد عزم و اراده خود را برای بازسازی مناسبات با ایالات متحده نشان دهد و در نتیجه به «انجام یک معامله خوب و ارزشمند» مبادرت ورزد، بندرت بتواند کسی را بهتر از «محمد جواد ظریف» به عنوان وزیر امور خارجه در کابینه خود انتخاب کند.
خبرگزاری های ایران دوشنبه اعلام کردند ظریف، نماینده دائم و سابق ایران در سازمان ملل و یک فرد کاملا آشنا با نخبگان سیاسی ایالات متحده ، قرار است روز یکشنبه پس از آغاز به کار رسمی روحانی به عنوان رئیس جمهور، در فهرست اعضای کابینه وی به مجلس معرفی شود.
یک منبع نزدیک به روحانی این خبر را که رئیس جمهور منتخب قصد دارد ظریف را برای تصدی وزارت امور خارجه معرفی می کند، تأیید کرد.
دیپلماتها می گویند ظریف که انگلیسی را به روانی صحبت می کند و دکترای خود را از دانشگاه «دنور» ایالات متحده اخذ کرده است ، در چند مورد مذاکرات محرمانه میان ایران و امریکا به منظور تلاش برای غلبه بر ۳۵ سال جدایی و اختلاف میان واشنگتن و تهران نقشی محوری و مهم ایفا کرده است.
این گفتگوها به علت بی اعتمادی عمیقی که در زمینه طیف گسترده ای از اختلافات وجود داشت، از برنامه هسته ای محرمانه ایران و همچنین حمایت ایران از شبه نظامیان ضد اسرائیلی گرفته تا تحریم های امریکا و امیدهای مهندسی «تغییر رژیم » در تهران، با شکست مواجه شد.
با این حال مطرح شدن ظریف در شرایط کنونی، بیانگر آن است که رئیس جمهور جدید و میانه رو ایران علاقمند است بار دیگر تلاش های خود را برای شکستن این بن بست به کار گیرد.
یک دیپلمات ارشد غربی که بارها با ظریف تعامل و ارتباط داشته است می گوید: «وی همواره در تلاش بوده است برای بهبود روابط میان دو کشور، هر کاری را که ممکن است به شیوه ای هوشمندانه، آشکار و صریح انجام دهد».
وی افزود: «ظریف کسی است که ایالات متحده را بسیار خوب می شناسد و با وجود همه ناکامی ها و فراز و نشیب هایی که در گذشته روابط دو کشور وجود داشته است، هنوز شخصیتی شناخته شده و معتبر در امریکا به شمار می رود».
این احتیاط معمول درباره ایران همواره مطرح بوده و آن عبارت است از این که: «براساس قانون اساسی جمهوری اسلامی، آیت الله علی خامنه ای رهبر عالی ایران در زمینه سیاست خارجی و مسائل امنیتی و همچنین مدیریت برنامه هسته ای، حرف آخر را می زنند».
وزیر امور خارجه در سلسله مراتب سیاست خارجی بعد از (آیت الله ) خامنه ای، دبیر شورای عالی امنیت ملی که درعین حال مذاکره کننده ارشد هسته ای نیز هست و همچنین رئیس جمهور، تقریبا در رده چهارم قرار دارد. با این حال با توجه به این فرض که پارلمان با اکثریت نمایندگان به شدت محافظه کار خود به ظریف رأی اعتماد بدهد، صرف انتخاب او به مثابه علامت قوی حاکی از دیدگاهی مثبت در قبال ایالات متحده به شمار می رود.
دوکشور از سال ۱۹۸۰ تاکنون یعنی پس از اشغال سفارت امریکا در تهران و به گروگان گرفته شدن ۵۲ دیپلمات امریکایی در اعتراض به اقدام واشنگتن در پذیرش شاه سابق، هیچگونه روابط رسمی با یکدیگر نداشته اند.
تاریخچه تماس های ظریف با واشنگتن، تماس های وی را با «جو بایدن» معاون رئیس جمهور امریکا، «چاک هیگل» وزیر دفاع و برخی مقامات امنیت ملی امریکا از هر دو جناح این کشور شامل می شود.
این دیپلمات ارشد ایرانی پس از به قدرت رسیدن محمود احمدی نژاد در انتخابات ۲۰۰۵، از مسئولیت خود به عنوان عضو تیم مذاکره کننده هسته ای ایران کناره گیری کرد. وی سال ۲۰۰۷ پس از پنج سال تصدی نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل، بار دیگر به ایران بازگشت و از آن جایی که ایران در آن مقطع، دیگر به موضوع بهبود روابط با غرب اعتنایی نداشت، متوجه شد که دیگر جایگاهی ندارد و این درحالی بود که احمدی نژاد نیز دیپلمات های مسلط به زبان انگلیسی را به حاشیه می راند.
ظریف از آن زمان تاکنون در شرایط بلاتکلیفی قرار گرفت و به ظاهر از سال ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰ مشاور ارشد وزیر امور خارجه بود و سپس از سال ۲۰۱۱ به عنوان مدیر بین المللی دانشگاه آزاد اسلامی فعالیت می کرد که شبکه ای از نهادهای آموزشی تأسیس شده از سوی اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس جمهور اسبق و حامی سیاسی وی است.
رفسنجانی که مرشد روحانی به شمار می رود، از دیرباز از روابط نزدیک و واقع گرایانه با ایالات متحده حمایت کرده اما (آیت الله) خامنه ای از سال ۱۹۸۹ یعنی زمانی که جانشین آیت الله روح الله خمینی رهبر فقید ایران شد، همه این تلاش ها را خنثی کرده است.
دنیس راس، دیپلمات کهنه کار امریکایی که تا سال ۲۰۱۱ به عنوان مشاور اشد باراک اوباما در امور خاورمیانه در خدمت وی بود، می گوید: «ظریف تمایل خود را برای مذاکره به خوبی نشان داده است و واشنگتن و اروپا انتخاب وی را برای وزارت امور خارجه، نشانه ای از آن می دانند که روحانی می خواهد با غرب وارد « تعامل » شود».
با این حال وی می گوید جای این سئوال باقی است که آیا این بدین معناست که از مقاومت تهران درخصوص برنامه هسته ای اش کاسته خواهد شد.
دنیس راس می گوید: «ظریف کسی نیست که به امریکا لطف کند. انتصاب او بیشتر در حکم یک نشانه یا علامت است تا زمانی که ایران عملا کاری انجام دهد».
«برنت اسکوکرافت»، مشاور امنیت ملی جرج. اچ. دبلیو بوش رئیس جمهور سابق امریکا، ظریف را یک فرد «منطقی و معقول » توصیف می کند اما یادآور می شود که این مسئله بستگی به این دارد که تا چه اندازه ای به او مجال و مهلت داده شود.
دیپلمات های غربی می گویند ظریف مذاکره کننده اصلی و محوری در آخرین تلاش عمده و مهم ایران برای مذاکره درباره یک «توافق بزرگ» بین تهران و واشنگتن بوده است. مذاکراتی که پس از حملات ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ به برج های دوقلو امریکا آغاز و اواسط سال ۲۰۰۳، متوقف شد.
روزنامه های امریکایی در سال ۲۰۰۷ متن اولیه پیش نویس یک توافقنامه را منتشر کردند که مجموعه ای از گفتگوهای محرمانه در پاریس، ژنو و نیویورک بود. این گفتگوها درباره همه مسائل مهم و قابل توجه در خصوص روابط دو کشور بود. هرچند این پیش نویس حاوی توافقی نبود اما به انتظارات دو طرف در زمینه تضمین هایی از این که برنامه هسته ای ایران هیچ گونه ماهیت و ظرفیت نظامی نداشته باشد و همچنین تضمین هایی از این که ایالات متحده با فعالیت های گروه مجاهدین خلق مخالف دولت ایران مستقر در عراق (گروهک تروریستی منافقین) مخالفت خواهد ورزید، اشاره کرده بود.
یک دیپلمات غربی که در پشت پرده این مذاکرات قرار داشت با اعلام این مطلب که این متن ها موثق و معتبر هستند، خاطرنشان کرد ( آیت الله ) خامنه ای برای ادامه این مذاکرات چراغ سبز نشان داده بود.
جیاندومنیکو پیکو (Giandomenico Picco) فرستاده اسبق سازمان ملل در خاطرات خود می گوید سالها قبل، ظریف به عنوان یک دیپلمات جزء، در مذاکرات مربوط به تلاش برای آزادی گروگانهای امریکایی در لبنان که بدست گروهی از افراد مسلح طرفدار ایران به اسارت گرفته شده بودند، شرکت داشت.
هرچند ایالات متحده در آن زمان اقدام متقابل همراه با حسن نیت انجام نداد اما ظریف همچنان به تلاش های خود برای بهبود مناسبات دو کشور پایبند و متعهد بود.
«تریتا پارسی» رئیس شورای ملی ایران و امریکا در واشنگتن که یک تشکل طرفدار گفتگو است می گوید: «ظریف در مذاکرات چند گانه ایالات متحده - ایران از جمله گفتگوهای مربوط به افغانستان پس از اشغال افغانستان در سال ۲۰۰۱ و همچنین طرح پیشنهادی ایران در سال ۲۰۰۱ مبنی بر انجام « توافق بزرگ» با ایالات متحده، دخیل بوده است».
پارسی درباره آن پیشنهاد به عنوان آغازی جدید و فراگیر که البته بعدها دولت جرج بوش رئیس جمهور وقت امریکا آن را رد کرد گفت: «براساس مصاحبه هایی که من با ظریف انجام دادم، وی در زمینه تهیه پیش نویس این معامله دخیل بود».
جیمز دابینز، دیپلمات کهنه کار امریکایی و نماینده ارشد ایالات متحده در کنفرانس ۲۰۰۱ بن که به تشکیل دولت جدید افغانستان پس از سرنگونی طالبان منجر شد، اعتبار بسیاری برای ظریف قائل شده و معتقد است او در دیپلماسی نقشی محوری و مثبت داشت.
دابینز که اکنون فرستاده ویژه وزارت امور خارجه امریکا در امور افغانستان و پاکستان محسوب می شود، خاطرنشان می کند که در نشست کمیته روابط خارجی کنگره در سال ۲۰۰۷ چگونه ظریف که در آن زمان معاون وزیر امور خارجه ایران بود، ائتلاف ضد طالبان شمال افغانستان را متقاعد کرد از خواسته خود برای در اختیار داشتن نسبت غیرمعمولی از وزارتخانه های دولت افغانستان، انصراف دهد. نماینده ائتلاف شمال همچنان سرسخت و لجوج بود اما سرانجام ظریف وی را کنار کشید و چند لحظه ای مطالبی را در گوشی با او عنوان کرد. پس از آن نماینده ائتلاف شمال به میز مذاکره بازگشت و گفت «بسیار خوب، موافقم. جناح های دیگر می توانند دو وزارتخانه بیشتر در اختیار داشته باشند». دابینز می گوید: «ما در نهایت به توافق رسیدیم».
ظریف در شرایطی که هنوز دولت حامد کرزای شکل نگرفته بود، به یک پیشرفت و راه حل نهایی دست یافته بود.
