توصیه‌ها و الزامات طرح نکاشت در ایران
جمعه ۸ خرداد ۱۳۹۴ ساعت ۰۷:۱۰
کد مطلب: 425010
در صورت به‌کارگیری طرح نکاشت، الزاماتی وجود دارد تا این طرح بتواند به‌طور صحیح محقق گردد و منافع حداکثری و زیان‌های حداقلی را برای کشور به همراه داشته باشد. این الزامات عمدتاً درزمینه برنامه‌ریزی و تهیه دستورالعمل دقیق و مشخص، عمل به تعهدات و نظارت صحیح دولت می‌باشد که به‌صورت زیر تشریح می‌گردد:
• اجازه فروش و بهره‌برداری از آب مزارع طرح نکاشت به سایر همسایگان و زمین‌های زراعتی داده نشود.
• اجازه داده شود زمین‌ها به‌صورت دیم کاشته شوند.
• پایبندی دولت به تعهدات برای جلب مشارکت مردم ازجمله: پرداخت به‌موقع حقوق کشاورزان و تلاش برای مدرن و کارآمد کردن کشاورزی منطقه با ارائه تسهیلات جهت تکمیل و تجهیز شبکه‌های آبیاری خصوصاً آبیاری تحت‌فشار و ارائه آموزش‌های لازم به کشاورزان و ... .
• تهیه دستورالعمل جامع و قانونی برای اجرای طرح جهت جلوگیری از اعمال سلیقه و نفوذ افراد ذینفع.
• اعمال نظارت جهت جلوگیری از فعالیت عوامل و جریان‌های فسادزا (به‌خصوص درزمینهٔ واردات زیرا با اجرای این طرح، وابستگی کشور به واردات محصولات کشاورزی افزایش پیدا می‌کند و این به سود واردکنندگان محصولات کشاورزی می‌باشد و ممکن است شرایط را به‌گونه‌ای نگه‌دارند که همواره واردات به‌صرفه‌تر از تولید باشد یا اینکه با واردات بیش‌ازحد در آینده و پر کردن بازار در عمل کشاورزی داخلی را منزوی کنند).
• در مورد حوزه دریاچه ارومیه طرح نکاشت بایستی کوتاه‌مدت باشد و چنانچه در برخی از سال‌ها عوامل محدودیت زا برطرف شد، طرح نیز لغو گردد مانند سال جاری که با بارش باران ضرورتی برای انجام طرح دیده نشد.
• اهمیت زمان در انجام پروژه: سازمان زمین‌شناسی رسماً اعلام کرده است اگر باقی‌مانده آب دریاچه خشک شود به‌هیچ‌عنوان قابل احیا نیست. بنابراین باید هرچه سریع‌تر جهت جلوگیری از خشک شدن دریاچه اقدام نمود.
*نگرانی‌ها و چالش‌های طرح نکاشت
• کشاورزانی که آب اندکی دارند وارد طرح‌شده، که ضمن بهره‌مندی از پول جبرانی دولت، در مقابل تأثیر چندانی در کاهش آب مصرفی ندارند. درواقع این کشاورزان اصلاً آبی ندارند که صرفه‌جوئی صورت بگیرد.
• چنانچه مشارکت در طرح نکاشت داوطلبانه باشد، افرادی که آب کافی و کشت مناسبی دارند وارد طرح نمی‌شوند. و اگر هم وارد شوند به آن‌ها ظلم شده است چراکه درآمد خیلی بیشتری از طرح داشته‌اند.
• توزیع پول بدون اینکه افراد کار کنند ایجاد فساد می‌کند. بیکاری فسادزا می‌باشد.
• امکان تأمین منابع مالی آن برای دولت یا وجود ندارد یا بسیار سخت می‌باشد. همچنین اتلاف هزینه‌ها و فساد اداری و مالی را به همراه خواهد داشت.
• این طرح برای مزارع قابل‌اجراست ولی دولت برای باغات این منطقه چه برنامه‌ای دارد؟
• به دلیل حفر بیش از 50 هزار حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق طی سال‌های اخیر در اراضی اطراف این دریاچه (که 24000 حلقه آن غیرقانونی می‌باشند)، این نگرانی وجود دارد که هر چه آب در آن ریخته شود، به‌صورت معکوس به سمت این چاه‌ها و سفره‌های آب زیرزمینی سرازیر شده و ازآنجاکه آب دریاچه شور است، آب سفره‌های زیرزمینی را هم شور کرده و موجب نابودی کشاورزی این مناطق گردد. به‌طوری‌که طبق گفته نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی، 50 روستای اطراف دریاچه به دلیل شور شدن آب آن‌ها، سه سال پیش تخلیه شدند. لذا ضروری است که با انجام مطالعات دقیق‌تر و حتی به‌صورت میدانی، امکان نفوذ ب شور شده در دیاچه به آآآآب‌شور شده در دریاچه، به سفره‌های زیرزمینی زمین‌های اطراف موردبررسی قرار گیرد.
• منتقدین اجرایی شدن طرح نکاشت معتقدند که اجرایی شدن این طرح نه‌تنها آینده کشاورزی کشور را به خطر می‌اندازد بلکه به ضرر امنیت غذایی کشور و برخلاف اقتصاد مقاومتی تمام خواهد شد و منجر به وابستگی بیشتر کشور می‌گردد. ضمن اینکه سودجویان واردکننده که از این طرح منتفع می‌شوند و تمایل به ادامه آن دارند ممکن است خللی در پیشبرد صحیح این طرح ایجاد کنند.
• آیا اگر دریاچه احیا شود، تنوع زیستی آن حفظ می‌گردد و این تنوع در چه صورتی حفظ خواهد شد؟ با مطالب ذکرشده، امکان احیای دریاچه با طرح نکاشت به‌تنهایی وجود ندارد و این طرح بناست که تنها طی سه سال به اجرا گذاشته شود (برای تأمین 200 میلیون مترمکعب، که حداکثر دبی زرینه‌رود است) تا وضعیت دریاچه به حالت فعلی باقی بماند زیرا اگر خشک شدن آن تا دو سه سال دیگر ادامه یابد، طبق نظر کارشناسان امکان احیا دیگر نیست. بعدازآن باید میزان آب موردنیاز (حدود 12 میلیارد مترمکعب) به طریقی دیگر تأمین گردد. اگر از دریای خزر تأمین گردد که طبق نظر کارشناسان مشکلات زیادی را هم برای دریای خزر، هم مسیرهای بین دریای خزر و دریاچه ارومیه و هم برای دریاچه پدید خواهد آورد. به‌طوری‌که با توجه به شور بودن آب دریای خزر و سولفاته بودن آن، نمک دریاچه ارومیه افزایش خواهد یافت و رسوبات نیز افزایش می‌یابند و امکان افزایش تبخیر، تغییر اکوسیستم و از بین رفتن توده زیستی وجود دارد... هزینه‌های بسیار بالای تأمین آب دریاچه از دریای خزر خود بسیار مهم و بحث‌برانگیز است و حتی مسئولین دولتی (مانند دکتر کلانتری) نیز به‌صراحت با این طرح مخالف هستند. لذا باید دید که این آب قرار است از کجا تأمین شود و آیا واقعاً امکان تأمین چنین حجم آبی وجود دارد. ضمن اینکه حداقل قسمتی از چاه‌های اطراف دریاچه با دریاچه در ارتباط هستند و ازآنجاکه سطح آب زیرزمینی پایین‌تر از عمق دریاچه می‌باشد امکان ورود آب‌شور شده در دریاچه به سفره‌های آب زیرزمینی و به‌تبع آن شور کردن زمین‌های کشاورزی اطراف و خشک شدن این زمین‌ها وجود دارد. لذا باید ارزیابی بسیار دقیقی انجام داد که اگر با اجرای طرح نکاشت برای مدت دو الی سه سال- با همه تبعات کاهش تولید ملی، افزایش وابستگی به خارج از کشور، خروج ارز، افزایش بیکاری و تبعات اجتماعی آن و خالی شدن روستاها از سکنه-، وضعیت فعلی دریاچه حفظ شود آیا می‌توان حدود 12 میلیارد مترمکعب آب موردنیاز را از جایی دیگر تأمین کرد و مبادا این‌گونه شود که بعد از تحمیل این‌همه خسارات مذکور ناشی از طرح نکاشت، امکان تأمین آب موردنظر نباشد و دریاچه خشک شود و تنوع زیستی و محیط‌زیست آن‌که از اهداف اصلی طرح احیاء هستند از بین برود. مسئله خشک‌سالی پیش‌آمده و امکان ادامه آن در سال‌های آتی یکی از مهم‌ترین مسائلی است که حتماً باید در اجرای طرح‌های مربوط به دریاچه ارومیه لحاظ شود زیرا طبق گفته سایت ناسا در 30 سال آینده ایران جزء چهار کشور اولی است که با بحران آب مواجه خواهد شد و لذا آیا انتقال این‌همه حجم آب به این دریاچه با توجه به مسائل مطروحه قابل توجیه خواهد بود؟
