13 نکته درباره فیلم آذر، شهدخت، پرویز و دیگران

به گزارش جهان، محمد لطفی زاده در وبلاگ "منبر اینترنتی" نوشت:
به نام خدایی که هنرمند است

سلام علیکم

بهترین فیلم جشنواره فجر و برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه یعنی (آذر، شهدخت، پرویز و دیگران) حالا در سوپرمارکت‎های شهر به مردم عرضه شده است تا ببینند. به این بهانه در نقد محتوایی (و نه نقد یا تحلیل فنی و صرفاً سینمایی) این فیلم نکات زیر تقدیم می شود.

نام فیلم : آذر، شهدخت، پرویز و دیگران

کارگردان : بهروز افخمی

بازیگران : مهدی فخیم‎زاده، گوهر خیراندیش، مرجان شیرمحمدی، رامبد جوان، مانی حقیقی، امیرعلی دانایی

خلاصه داستان : شهدخت (گوهر خیراندیش) همسر خانه‏دار پرویز (مهدی فخیم زاده) بازیگر مشهور سینما در آخرین فیلم او با وی همبازی می‎شود و آنچنان مورد توجه منتقدان قرار می‎گیرد که منجر به حسادت او می‎شود...

و حالا 13 نکته در نقد محتوایی این فیلم :

1 - با اینکه خلاصه داستان حول و حوش حسادت پرویز به شهدخت تعریف شده با این حال به نظر می‎رسد قصه‎ی اصلی را باید در نوع مواجهه آذر با مشکل همسر انگلیسی‎اش که دچار پدیده‎ای زشت و غیراخلاقی است جستجو نمود. لذا این نکته محتوایی تقریباً هم عرض و حتی پررنگ‎تر از خلاصه داستان درج شده ذیل این فیلم است.

2 - نمایش عکس عروسی تقریباً بدون حجاب (که تقریباً در سینمای ایران کم نظیر است)، نوع حجاب شهدخت (با یک شال باز و عملاً بی‎فایده در تأمین حجاب اسلامی)، نمایش مانتوی کوتاه آذر (هنگام گردش به اصطلاح علمی با بهرام کیانی) و موهای بیرون از روسری بازیگران (که گاهی یک سوم سر بدون حجاب نمایش داده شده)، لباس‎های باز بازیگران بخصوص خاله آذر و غیره نمادهایی از هنجارشکنی است که متأسفانه به راحتی در فیلم نمایش داده می‎شود و مانند بعضی فیلم‎های دیگر انگار عادی شده و زشتی این گناه قابل درک نیست و شاید هم قرار نیست درک شود!

3 - با دقت در برخی دیالوگ‎های فیلم می‎توان آسیبی از روابط زن و مرد نامحرم در پشت صحنه برخی فیلم‎ها را مورد تأمل قرار داد. به عنوان نمونه مردی به شهدخت در این فیلم برای ترغیب وی به بازیگری می‎گوید : (فیزیک‎تون خود جنسه، البته ببخشید اینطوری صحبت می‎کنم!) مدتها است که در ایران متأسفانه فرهنگ گفتاری در روابط زن و مرد نامحرم (که جزئی از الزامات رعایت عفاف است) دستخوش تغییر شده و از شکل سنتی به نوعی مدرنیسم غربی سوق پیدا کرده است. این امر که مخصوص به پشت صحنه فیلم‎ها نیست و حتی در کوچه و خیابان، تاکسی، اتوبوس، مغازه‎ها (هنگام خرید و فروش کالاها و لباس و غیره) و یا در ادارات و شرکت‎ها قابل لمس است با توصیه اسلام کاملاً مغایر و ناسازگار است. امید که مورد تأمل واقع شود. به دو نمونه بسنده می‏ کنیم. یکی نوع گفتگوی پرویز با خواهر همسرش که شاهکار است! و دیگری که می توان در آن تأمل نمود صرفنظر از قرابت لفظی جالب عبارت (دکوپاژ) در سینما و آرایشگری که سبب موقعیتی طنز در فیلم می‎شود اینکه آیا در فرهنگ اسلامی زنی جایز و پسندیده و حتی رایج است به مردی نامحرم بگوید (من باید بروم موی خود را دکوپاژ کنم) و او هم پاسخ دهد (شما بفرمایید موی خود را دکوپاژ کنید و سر ساعت تشریف بیاورید تا فیلمبرداری را شروع کنیم). شاید در نگاه نخست این مطلب مهم به نظر نرسد اما فراوانی آن و مهم‎تر عادی شدن این موضوع عفاف را خدشه‎دار می‎کند.

4 - در اسلام و فرهنگ غنی ایرانی، خانه‎داری یک ارزش است اما به لطف گذر از سنت به مدرنیته حالا در این فیلم از زبان شهدخت شنیده می‎شود که (از خانم مهندس تبدیل شدم به یک زن خانه‎دار!) و این یعنی تبدیل خانه‎داری زن از ارزش به یک سرخوردگی فرهنگی! ضمن آنکه شهدخت در این فیلم به شوهرش می‎گوید : (کاری که خودت (بازیگری) 50 سال انجام دادی را حالا به من می‎گویی نکن!) این نیز همان مقایسه اشتباه مرد و زن با یکدیگر است که متأسفانه امروز در دنیا به اشتباه به مردم القا می‎کنند که زنان باید حقوق مرد بودن بگیرند و انگار زن ناچار است از عناصر زنانه خود غافل شود و خود را در لباس مرد ببیند تا به حقوق خود دست یابد!

5 - یک نکته مثبت و مهم در این فیلم آن است که در نمایش دعوای پرویز و شهدخت، هیچ ناسزایی بین طرفین رد و بدل نمی‎شود و حتی ترک موقعیت به عنوان یک عنصر مهم در تعدیل دعوای زوجین از سوی پرویز اتفاق می‎افتد.

6 - ذکر این نکته شاید برای برخی ثقیل باشد اما باید دانست که در اسلام تبعیت زن از شوهر (که او هم با تقوا و منصف باشد) لازم است و حتی در روایات هشدارهای سنگینی به زنانی داده شده که شوهر خود را بیازارند (چه با زبان و چه با اعمال خود). حال باید نقش زن را در این فیلم باید بررسی کرد که وقتی تصور می‏کند سالها در تاریکی نگه داشته شده و در پایان فیلم شوهرش اذعان می‎کند که با بازیگری، وی از تاریکی به روشنایی صعود کرده چه تعبیری باید داشت؟ ضمن آنکه پایه مخالفت پرویز با شهدخت، حسادت است و مذموم اما باید این را هم بدانیم که نباید به بهانه هر اختلافی، زن خانه را ترک کند و قهر نماید! آن چیزی که در این فیلم نمایش داده می‎شود.

7 - نقد اشرافی‏گری و تجمل‏گرایی و حرص دنیوی در کار کردن زنان تا ساعات پایانی شب که از زبان پرویز در این فیلم بیان می‎شود و اشاره به آنکه مبل خانه خود را بیست سال است که عوض نکرده و تنها روکش آن را دو بار تعویض نموده از نکات مثبت محتوایی محسوب می‎شود.

8 - در این فیلم پرویز بازیگری مشهور معرفی می‏شود که سه دوره در جشنواره فجر جایزه بهترین بازیگر را گرفته و در دوره‏ای که همسرش برای نخستین فیلم و تجربه خود بهترین بازیگر شناخته شده هم نامزد جایزه بهترین بازیگر بوده است. تلقی آن است که چنین فردی باید از اصحاب فرهنگ و هنر و متخلق به اخلاق گفتاری و رفتاری مناسبی باشد اما بیان عبارات سخیف و بعضاً فحش و ناسزا از زبان چنین فردی جای تأمل بزرگی باقی می‏گذارد!

9 - همانطور که قبلاً گفته شد گاهی تصور عامدانه به نمایش درآوردن برخی تصاویر هنجارشکن با هدف نمادسازی به انسان دست می‏دهد با این حال ما حسن نیت به خرج داده و صرفاً نمایش چهره‎ی بزک کرده و بدحجاب کارگر خانه یک بازیگر سینما در این فیلم را که از صاحب خانه بیشتر به خود رسیده است به حساب ناآگاهی می‎گذاریم هرچند عدم نمایش اینچنینی ضرری به فیلم نمی‏زد!

10 - به نظر می‏رسد اگر کنار هر فیلم یک مشاور مذهبی آگاه حضور داشته باشد از اشتباهاتی نظیر ترویج شکار تفریحی (که حرام است)، یا شکار خرگوش (که حرام گوشت است) یا بیان عباراتی نظیر (فرشته از انسان بدش می‏ آید) و یا نقل اشتباه تاریخ خلقت انسان (که در این فیلم عبارات فرشتگان هنگام قرار دادن انسان به عنوان خلیفه الله در زمین به اشتباه به زمان خلقت آدم علیه السلام نسبت داده می‎شود) جلوگیری می‏شود.

11 - یک اشکال علمی محتوایی که بارها در رسانه‎های مختلف از سوی آگاهان و دامپزشکان متخصص پاسخ داده شده در این فیلم به اشتباه به مخاطب القا می‏شود و آن هم هورمونی بودن مرغ در سفره مردم است. اینجانب هم به عنوان یک دامپزشک یادآوری می کنم که در ایران مرغ هورمونی نداریم و اصولاً پرورش مرغ با توسل به هورمون از نظر اقتصادی به صرفه نیست. دلیل رشد سریع جوجه در مرغداری گوشتی نوع تغذیه، اصلاح نژاد و شیوه‏ نگهداری آن است و هورمون در این زمینه نقشی ندارد.

12 - ذکر ضرب ‏المثلی انگلیسی که اگر مردی سیگار نکشد و عرق نخورد به او نباید اعتماد کرد (هرچند پرویز می‎گوید که اینها کارهای خوبی نیستند) و تأکید چندباره در این فیلم که اگر مردی پنچری کوچکی نداشته باشد قابل اعتماد نیست و احتمالاً دچار یک پنچری بزرگ است چه توجیهی دارد؟ یعنی هر انسان قابل اعتمادی باید یک انحراف اخلاقی یا زشتی در کارنامه خود داشته باشد؟ این با فرهنگ اسلامی و ایرانی ما چه سازگاری دارد؟

13 - در اسلام تحقیر افرادی که شغل و تحصیلات بالایی ندارند اما با شرافت به کار و تلاش مشغول اند جایز نیست و از سویی احترام به بزرگتر هم لازم است. در این فیلم و البته برخی دیگر از فیلم های سینمایی مکرر به مردم نشان داده می‎شود که دختر یا پسری با سن کم، سرایدار باغ و ویلای خود را که سن پدر آنها را دارد با ضمایر مخاطب یا با اسم کوچک بدون پیشوند یا پسوند آقا یا خانم صدا می‏کنند که به نظر می‏رسد عادی‎سازی این نکته با فرهنگ مبتنی بر احترام ما ایرانیان مسلمان سازگار نیست.

و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین.

برای ارتقای فرهنگ نقد و انتقاد و کمک به پیشرفت فرهنگ و اخلاق جامعه، تلاش کنیم به جای توهین و تمسخر دیگران، نظرات و استدلال هایمان را در رد یا قبول مطالب عنوان کنیم.

۱۳۹۳/۱۱/۱۲ ۲۱:۴۶

۲ ۰

خیلی نقد ضعیف و بدی بود
نویسنده نقد اصولا در مورد سینما و ادبیات و هنر دوچار سوتفاهم هست به نظرم. نمیدونم چه اتفاق افتاده که چندسالیه همه مهندسا و دام ‍زشکا و همه صنفی راه افتادن اومدن سمت کار فرهنگی و هنری. خب اشکالی نداره آزادیه. ولی خب اگه واقعا انقده دوست دارین چرا به صورت جدی زحمت مطالع و کار دقیق در این زمینه رو به خودتون نمیدید؟ والا برادر جان مام حزب اللهی هستیم و دغدغه های شما رو می فهمیم ولی خب به عنوانن مثال نشون دادن هر چیز بدی تبلیغ اون نیست که. برخورد قشری با مقوله هنر نتیجه اش میشه همین. شک دارم تو شما تاثیر کنه این متن. امیدوارم واسه خواننده ها مفید باشه. این کار این کارگردان انصافا یکی از کارهای خوب این دهه اخیر بود و تاثیر خوبی روی مخاطب داشت. درمجموع برآیند مثبتی داشت