محیط دانشگاه با توجه با خصوصیات ظاهری و باطنی خود محل برخورد دیدگاه ها و عقاید است. طرح آن چه در ذهن استاد و دانشجو می گذرد می تواند منشا اثر در برطرف کردن شبهات و ایجاد نوآوری در مباحث فکری گردد.

هرگاه فضای مناسب و مساعد برای تولید فکر و اندیشه در مجامع شکل گرفته است سرعت روند تولید علم در مباحث علوم انسانی و جامعه شناسی دوچندان می شود. فضایی که دارای چارچوب و ضوابط خواص خود است. کرسی و جایگاهی که منشا اثر در تحولات جامعه باشد ، نه آنکه تحت تاثیر جامعه و تصمیم گیری های جریان های سیاسی و اجتماعی شود.

ایجاد کرسی های آزاد اندیشی دانشگاهی و دانشجویی در جوامع مسبوق به سابقه است و از حاصل شکل گیری آنها دولت ها و ملت ها از اثرات مثبت و بی نظیر آن کمال استفاده را برده اند. هرچند که در این میان، ملت ها و دولت هایی هم بوده اند که با عدم تطبیق این کرسی ها با واقعیت ها و هنجارهای جامعه و نبود ضابطه، نتوانسته اند از آن بهره لازم را ببرند و در مدت کوتاهی این کرسی ها در جوامع فوق محل مناقشات سیاسی خارج دانشگاه شده است.

آن چه که در میان غیرقابل انکار است، عدم جلوگیری از تولید فکر و طرح سوال در نسل جوان و علی الخصوص دانشجو است. سئوالات بی شائبه ای که می تواند با جواب های بسیار ساده (از منظر متفکران) پاسخ داده شود که در صورت نبود فضای لازم برای مطرح شدن این سئوالات، باعث ایجادتناقض در طبقه فکری مد نظر می شود.

این سئولات می تواند از حوزه فرهنگی ، اجتماعی شروع شده و به شبهات دینی ختم شود. سئوالاتی که دانشجو تشنه پاسخ های جامع و کامل نسبت به آن است و دوست دارد منابع لازم برای آن را در دسترس داشته باشد و یا بتواند نزد متخصصین، مطرح کرده و پاسخ آن را شنوا باشد. ویژگی بارز و مشترک تمامی این سئولات در نسل دانشجویی رویکرد چالشی و دلسوزانه سئوالات است، به طوری که بسیاری از مرزهای فکری افراد و جامعه را به زیر سئوال برده و می خواهد با حجت عقلی و شرعی پاسخ آن را دریابد.

بی توجهی به این روحیه و عدم صدور مجوز برای مطرح کردن سئوالات، شبهات و نظرات؛ تبعات بدی را را در دانشگاه و جامعه خواهد داشت. از تبعات آن می توان به نکات زیر اشاره کرد:

۱-باقی ماندن شبهات نزد دانشجو و آغاز انحرافات در ساختار فکری دانشجو. فرد با این شبهات پرورش یافته و می پندارد که جامعه و نظام فکری آن توان پاسخگویی به آن سئوالات را ندارد. طبیعی خواهد بود که فرد با این زیربنای فکری ناقص و بسیار خطرناک ، رفتار اجتماعی خود را تعریف می کند و خواهیم دید که در ابتدا به شدت سطحی نگر شده و در مدت کوتاهی به راحتی تحت تاثیر تفکرات فریبنده و امانیستی قرار خواهد گرفت.

۲-ایجاد این چنین فضایی و حاصل سطحی نگری ها، می تواند باعث بروز رفتارهای ناهنجار و بعضا رادیکال در جامعه دانشگاهی شود. در طول ۳۰ سال اخیر هرگاه این بی توجهی (یعنی عدم ایجاد فضای مناسب برای تضارب دیدگاه و آراء) صورت گرفته است، دیده ایم که دانشگاه ها و محیط های دانشجویی دچار رفتارهای رادیکال شده اند. رفتارهای رادیکالی که خود عاملی برای بیشتر تنگ شدن و بسته شدن فضای نقد و ایجاد درگیری است. محیطی که بسیار فرسایشی بوده و رخوت فکری را برای جامعه دانشگاهی و بعد از آن برای کل جامعه به ارمغان می آورد.

حال با توجه به نکات ذکر شده چه باید کرد؟! آیا می توان الگوی مناسبی برای جامعه بزرگ دانشگاهی تدوین کرد که در پرتو این الگو دانشگاه ها کارخانه انسان سازی شود و کرسی های آزاد اندیشی دانشجویی، آزاد فکری و نظریه پردازی که دغدغه رهبر فرزانه انقلاب[۱] است در دانشگاه ها شکل گیرد؟

در جواب باید گفت که ایجاد بستر مناسب در دانشگاه ها نیازمند چهار مولفه بسیار مهم است، که به شرح زیر می باشد:

۱-ایجاد کرسی های آزاد اندیشی دانشجویی در بستر قانونی و ضابطه مند

۲-بالا رفتن آستانه تحمل مسئولین دانشگاهی ، بدان معنی که پذیرای فضای نقد در دانشگاه ها باشند.

۳-لزوم درک صحیح تشکل های دانشجویی نسبت به جایگاه ویژه خود و تغییر نگاه سران جنبش دانشجویی نسبت به فعالیت های دانشجویی (نباید صرفا فعالیت های دانشجویی منحصر به موضع گیری های سیاسی شود)

۴-فاصله گیری و عدم دست اندازی احزاب و جریان های سیاسی به فضای فکری دانشگاه ها

اگر بپذیریم که دانشگاه ها مبداء تحولات است[۲] و این تحول لزوما در احزاب و جریان های سیاسی خلاصه نمی شود و با ایجاد فرصت برای انعکاس صحیح تولیدات فکری دانشگاه ها در جراید (به علت وابستگی اکثر جراید به جریانات سیاسی) خواهیم دید که دانشگاه، پیشرو و خط شکن خواهد شد. خط شکنیی که منوط به تعاملات واقع بینانه مدارس دینی با دانشگاه است. تعاملی که در صورت تحقق بخش عمده ای از بحران های فکری را در حوزه علوم انسانی و علوم اجتماعی برطرف خواهد کرد. / انشالله

دبير دفتر تحكيم وحدت
--------------------------------------------------------------------------------

[۱] – سخنان رهبر انقلاب در دیدار جمعى از نخبگان علمى کشور – ۶/۸/۸۸

[۲] – جلد هـشتم صحیفه نور - صفحه ۶۴