دوگانه کار و فرزندآوری؛
آیا راهکار افزایش باروری، کاهش سن ازدواج است؟
سه شنبه ۱۲ اسفند ۱۳۹۳ ساعت ۱۰:۲۵
کد مطلب: 410563
مالتوس نظریه پرداز انگلیسی، هم نظر با گروه اول در نظریه خود با نام «انفجار جمعیت» بیان می کند که: «اگر جمعیت انسان کنترل نشود به صورت تصاعد هندسی (۱، ۲، ۴، ۸، ۱۶،...) رشد خواهد کرد، در حالی که منابع غذایی فقط می‌تواند به شکل تصاعد حسابی (۱، ۲، ۳، ۴، ۵،....) رشد کند. در طی دو قرن نسبت جمعیت به منابع غذایی متناظر با ۲۵۶ به ۹ خواهد بود (در تصاعد حسابی بین هر عدد بعدی اختلاف ثابتی وجود دارد، در حالی که در تصاعد هندسی هر عدد حاصل ضرب عدد پیشین در مقدار ثابتی است).»
اگرچه این تحلیل و پیش بینی اندوهبار و تیره به علت پیشرفتهای عظیم در فناوریهای کشاورزی هیچ‌گاه به واقعیت نپیوست اما هنوز برخی افراد مخصوصا در کشورهای درحال توسعه آن را مهم جلوه می دهند. اما باید دید حقیقت ماجرای بحران جمعیت چیست؟ آنچه در این مقاله بدان پرداخته خواهد شد به یک مسئله اصلی در بحران جمعیتی فعلی خواهد پرداخت که در علم جمعیت شناسی به «سطح جانشینی» معروف است و در بند یک سیاست های کلی جمعیت ابلاغ شده از سوی رهبر انقلاب، با اشاره به آن گفته شده است که باید « ارتقاء پویایی، بالندگی و جوانی جمعیّت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی» صورت بگیرد.
* سطح جانشینی چیست؟
اگر از مفاهیم آکادمیک نرخ باروری بگذریم و به زبانی ساده بخواهیم آن را تعریف کنیم، به میانگین تعداد فرزندانی که یک زن در طول عمر خود به دنیا می‌آورد، نرخ باروری گفته می‌شود. در مباحث مربوط به جمعیت، نرخ باروری برای سطح جانشینی ۲/۱ فرزند برای هر زن در نظر گرفته می‌شود. چرا که هر خانواده از دو نفر (پدر و مادر) تشکیل شده و اگر آنها ۲ بچه داشته باشند، در آینده جانشین والدین خود می‌شوند. یک دهم اضافه در نرخ باروری برای تلفات احتمالی و مواردی از این دست است.
ایران در بازه سال های ۶۵ تا ۶۸ دارای یک رشد جمعیتی چشمگیر با میانگین باروری(شش و یک دهم) ۶/۱ بود که این امر موجب گشت تا افرادی خطر انفجار را برای ایران گوش زد کردند. در آن مقطع سطح جانشینی بالا بود و دولت وقت نیز در راستای همان کنترل جمعیتی با بسیج کردن تمام دستگاه های تبلیغاتی و اجرایی کشور در مدت زمان ۶۵ تا سال ۷۱ توانست خطر انفجار جمعیتی را کنترل کند و رشد جمعیتی ایران را به حد متوسط جهانی برساند اما ادامه روند کنترل جمعیت و بی توجهی مسئولین باعث شد جمعیت به وضعیت بحرانی برسد، چرا که میزان باروری (شش و یک دهم) ۶/۱ در سال ۶۵ به (یک و هشت دهم) ۱/۸ برسد و ادامه این روند موجب خواهد شد که ایران در بلند مدت با طراز رشد جمعیتی منفی مواجهه شود؛ و در این میان خطری که جامعه را تهدید می کند پایین آمدن روز افزون همان نرخ جانشینی است.
در حال حاضر متوسط نرخ رشد در جهان که برای جلوگیری از منفی شدن طراز جمعیت(دو و یک دهم) ۲/۱ است که این امار در ایران(یک و هشت دهم) ۱/۸ درصد گزارش شده که حتی در برخی منابع از رشد پایین تر (یک و سه دهم) ۱.۳ درصدی نیز آمارهای ارائه شده است.
* پایین آمدن نرخ جانشینی با شیب فعلی جمعیت ایران با ۸۰ سال بعد به سی و یک میلیون می رساند
سرشماری جمعیتی نشان می دهد که از سال ۵۵ تا کنون میانگین سنی جامعه از (بیست و دو و چهار دهم) ۲۲.۴ به (بیست و نه و هشتادو شش صدم) ۲۹.۸۶ رسیده است و این روند بدین صورت در حال افزایش است حال آنکه سن مطلوب بین ۱۸ تا ۲۵ سال است که نیروی مفید کار محسوب می شود اما شرایط فعلی به معنای پیر شدن جامعه و از دست رفتن نیروی کار برای جامعه است.
بر اساس سناریو رشد پایین جمعیتی که سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۰ منتشر کرده است اگر ایران به همین صورت به ادامه جایگزینی جمعیتی بپردازد و برنامه ای برای تعادل آن نداشته باشد در ۸۰ سال آینده جمعیت ۳۱ میلیونی را تجربه خواهد کرد که ۴۷ درصد آن را افراد سالمند بالای ۶۰ سال را در برمی گیرند و این درحالی است که در خاورمیانه کشورهای عربستان و قطر دارای بیشترین رشد جمعیتی در میان سایر کشورهای منطقه هستند.
* برای بالا رفتن سطح جانشینی باید طول عمر مفید باروری بیشتر شود
این روندی که گفته شد زنگ خطر بزرگی است اما همان طور که در ابتدای متن اشاره شد چالش عمده در امر بحران جمعیت «پایین آمدن باروری زیر سطح جانشینی» است. این مسئله را اولین بار انجمن جمعیت‌شناسی ایران ۱۴ سال پیش یعنی در سال ۱۳۷۹ مطرح کرد و علت آن به دلیل آهنگ رشد بالایی بود که در دهه ۶۰ با آن مواجه بودیم.
از حدود ۱۰ سال قبل تاکنون حدود این نرخ روی (یک و هشت دهم) ۱/۸ ثابت است و باید با تسهیل ازدواج و فرزندآوری آن را افزایش داد. خطری که وجود دارد بالا رفتن سن ازدواج، کمتر شدن عمر مفید بارداری و عدم جانشینی والدین است.
برنامه‌ریزی برای تسهیل در امر ازدواج باعث می شود ناخودآگاه، مسأله‌ی باروری هم حل می‌شود. اکنون سنّ ازدواج برای مردان ۲۸ سال و برای زنان نزدیک به ۲۴ سال است. این سنّ هیچ‌گاه به حدود ۱۷-۱۸ سال بر نمی‌گردد چون ساختار جامعه و سبک زندگی تغییر کرده است، امّا رقم ۲۴ سالگی می‌تواند به ۲۲ سالگی برسد.
* رشد اقتصادی رابطه مستقیم با پایین آمدن سن ازدواج دارد
رشد اقتصادی نامناسب در اوایل و اواخر دهه ۸۰ باعث شده تا سن ازدواج بالا رود. از لحاظ جامعه شناسی معمولاً در دوره‌های رواج اقتصادی سنّ ازدواج پایین می‌آید. حتّی در کشورهای پیشرفته صنعتی هم این مشاهده شده است. در حالی که در دوره‌ی رکود اقتصادی سنّ ازدواج بالا می‌رود؛ بنابراین، اگر رشد مثبت اقتصادی محقّق شود، امید آن است که سنّ ازدواج پایین بیاید و در آن موقع با اطمینان می توان گفت که اگر میانگین سنّ ازدواج به ویژه در مورد خانم‌ها دو سال پایین‌تر بیاید، حتماً باروری به سطح جانشینی خواهد رسید.
بنابراین، باید سعی کنیم این چالش را حل کنیم. اگر باروری ما زیر سطح جانشینی باقی بماند در سال ۱۴۳۰ احتمالاً نرخ رشد جمعیّتی صفر و بعد از آن منفی خواهیم داشت.بهترین راه برای جلوگیری از این وضع تسهیل ازدواج و پایین آمدن سنّ آن است.
هر چه سن ازدواج بالاتر رود میل به فرزند آوری کمتر می شود
سنّ ازدواج یکی از مؤلّفه‌هایی است که روی نرخ باروری پایین تأثیر دارد. در گذشته، ۶۰ درصد از کاهش باروری را به استفاده از وسایل تنظیم خانواده مرتبط می‌دانستند، امّا این مربوط به زمانی است که نرخ باروری ۴ یا ۶ درصد بود و باید به ۲ درصد می‌رسید .لیکن وقتی نرخ باروری به ۲ درصد می‌رسد، آنچه باعث می‌شود باروری کمی پایین‌تر بیاید، تأخیر در سنّ ازدواج است.
هر سال تأخیر در سنّ ازدواج می‌تواند در اصطلاح شانس تولّد فرزند را یک چهارم کم کند. اگرچه سنّ ازدواج در جامعه‌ی ما زیاد شده است، امّا به طور نسبی در مقایسه با خیلی از کشورها، زیاد نیست. یعنی در کشورهایی که نرخ باروری خیلی پایین دارند، سنّ ازدواج دختران ۲۸ سال است، امّا در جامعه‌ی ما ۲۳/۸ [سال] است. شرایط هنوز بحرانی نیست. ضمن این‌که تمایل به داشتن ازدواج هم هنوز در جامعه‌ی ما وجود دارد. بنابراین باید از این فرصت استفاده کرد و ازدواج را تسهیل کرد. ما باید سعی کنیم سنّ ازدواج از این بالاتر نرود و نرخ باروری بیش از این کاهش پیدا نکند.
نکته‌ی دیگر این است که در کشورهایی که سنّ ازدواج بالا‌ست، افراد فرزندآوری را به تأخیر می‌اندازند، امّا زمانی که ازدواج می‌کنند، بلافاصله مثلاً دو فرزند به دنیا می‌آورند. در جامعه‌ی ما خوشبختانه سنّ ازدواج از خیلی کشورها پایین‌تر است، امّا متأسّفانه فاصله‌ی ازدواج تا بارداری بیشتر است و برای آنکه نرخ جانشینی را افزایش دهیم باید فاصله ازدواج و باروری را نیز کاهش دهیم.
* عوامل کاهش باروری در گذشته و حال چه بوده است؟
باروری در کشور ما به زیر سطح جانشینی رسیده است و در این شرایط دولت‌ها باید بررسی کنند که چقدر امکان کاهش یا افزایش این باروری وجود دارد و مدیریّت آن را به دست بگیرند. در گذشته عوامل کاهش باروری را تنظیم خانواده، سقط جنین یا طول دوره‌ی شیردهی می‌دانستند، امّا وقتی باروری به سطح پایینی می‌رسد، مؤلّفه‌هایی که به کاهش باروری کمک می‌کند، متفاوت است.
یکی از آنها تأخیر در سنّ ازدواج و فرزندآوری است. عامل بعدی، فاصله‌ی ازدواج و فرزندآوری است. ناامنی اقتصادی، بیکاری، مشاغل موقّت و پاره‌وقت و ... هم از عوامل دیگر کاهش نرخ باروری است. تا زمانی که نتوانیم امنیّت اقتصادی برای افراد ایجاد کنیم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم حرکت بزرگی مثل ازدواج و فرزندآوری صورت گیرد.
* دوگانه کار و فرزندآوری؛ چالش دیگر فعلی
وقتی خانمی وارد سیستم کاری می‌شود باید با یک مرد رقابت کند و این در حالی است که وظایف خانه‌داری و حرفه‌ای همزمان روی دوش او‌ست. در این شرایط، اگر اوضاع اقتصادی مساعد نباشد، فرد بین شغلش که به آن احتیاج دارد و فرزندآوری که تصمیم‌گیری درباره‌ی آن به عهده خودش است، فرزندآوری را قربانی می‌کند.
همچنین عدم ارج به جایگاه مادری در فیلم و تبلیغات فرهنگی یکی دیگر از اشتباه هاتی است که در این سال دنبال شده است. باید کوشید که جایگاه مادر خانه دار را در جامعه زنده کرد. از طرف دیگر تبلیغات سبب شده است که مردم به سمت مصرف گرایی و استفاده از کالاهای لوکس، رغبت پیدا کنند و در نتیجه مخارج خانواده خود را افزایش دهند . در این امر نیز دولت موظف است که با فرهنگ سازی درست، این باور را اصلاح نماید.
منبع:۲تاکافی‌نیست
۴۷
الحمدالله امسال نسبت به سال های گذشته فرزند آوری در میان زوجین بیش از سال گذشته بوده
وقتي اسلام تمام مخارج زندگي رو ، بر عهده ي مرد گذاشته اين يعني بايد اولويت تو اشتغال با مردا باشه تا از عهده ي اين مخارج بربيان متاسفانه مسولين به اسم آزادي و برابري، خانوما رو به تموم عرصه ها وارد كردن و مردا رو به حاشيه روندن حالا هم نتيجشو ببينيد از اينام بتر مي شه مگه تمام دستورات اسلام رو رعايت كنيد اسلام يه سيستم تجزيه پذير نيس كه يه بخششو بگين خوبه يه بخش ديگشم هي تحريف كنيد و هي توجيح ،
یک کارگر باید بتواند ازدواج کند و هزینه های زندگی را تامین کند و سرپرستی فرزندانش را با هزینه های سنگین آن بپذیرد. در این گرانی هیچ کس نمی تواند با حقوق 700 هزار در ماه ازدواج کند مگر در روستاهای بی نام و نشان و زندگی در کوخ. از طرف دیگر دولتمردان دولت تدبیر و امید تنها 1000 میلیارد تومان برای اشتغال اختصاص داده اند که با نرخ بیکاری مردان و پسران اصلا جوابگو نیست. جالبتر آنکه از سخنان وزیر تعاون آقای دکتر ربیعی در همایش «زنان در مسیر توسعه اجتماعی با تأکید بر برنامه ششم توسعه» می توان استنتاج کرد که دولت می خواهد اکثر مشاغلی که در آینده ایجاد می شود را به زنان اختصاص دهند.
از سوی دیگر دولت بسته های حمایتی گسترده ای برای زنان در نظر گرفته است. تحصیلات در رشته های متعدد دانشگاه های روزانه بدون دغدغه سربازی، کمک هزینه اشتغال به صورت وام، کمک هزینه تامین مسکن، شرایط ویژه برای دختران و زنان مجرد برای خرید مسکن مهر و مسکن اجتماعی و موارد متعدد دیگر که همه اینها در لایحه بودجه سال 94 کشور قید شده است.
لذا تحلیل من از عدم افزایش حقوق کارگران و خاصا جنسیت مرد توسط دولتمردان و قرار دادن این مسئله در کنار حمایت های معنادار از زنان برای بیرون کشاندن از خانه و توانمند کردن آنها و بالا بردن سطح رفاه آنها، سوق دادن مردان و زنان به زندگی مجردی و گستراندن فمینیسم و فروپاشی خانواده است.
بر این اساس می توان فهمید که چرا دولتمردان ما، زنان را محور پیشرفت می نامند. چون توجه مطلق 100 درصدی به زنان و بی توجهی به مردان منجر به از بین رفتن سنت های جامعه ایرانی و فروپاشی ارزش های دینی می گردد.
به هر حال نگاهی به برنامه های دولت نشان می دهد که تقریبا تمام بودجه کشور از لحاظ جنسیتی به زنان اختصاص یافته است و حتی در زمینه بودجه های غیر جنسیتی نیز، زنان سهم بیشتری از مردان تصاحب می کنند.
از سوی دیگر دولت بسته های حمایتی گسترده ای برای زنان در نظر گرفته است. تحصیلات در رشته های متعدد دانشگاه های روزانه بدون دغدغه سربازی، کمک هزینه اشتغال به صورت وام، کمک هزینه تامین مسکن، شرایط ویژه برای دختران و زنان مجرد برای خرید مسکن مهر و مسکن اجتماعی و موارد متعدد دیگر که همه اینها در لایحه بودجه سال 94 کشور قید شده است.
لذا تحلیل من از عدم افزایش حقوق کارگران و خاصا جنسیت مرد توسط دولتمردان و قرار دادن این مسئله در کنار حمایت های معنادار از زنان برای بیرون کشاندن از خانه و توانمند کردن آنها و بالا بردن سطح رفاه آنها، سوق دادن مردان و زنان به زندگی مجردی و گستراندن فمینیسم و فروپاشی خانواده است.
بر این اساس می توان فهمید که چرا دولتمردان ما، زنان را محور پیشرفت می نامند. چون توجه مطلق 100 درصدی به زنان و بی توجهی به مردان منجر به از بین رفتن سنت های جامعه ایرانی و فروپاشی ارزش های دینی می گردد.
به هر حال نگاهی به برنامه های دولت نشان می دهد که تقریبا تمام بودجه کشور از لحاظ جنسیتی به زنان اختصاص یافته است و حتی در زمینه بودجه های غیر جنسیتی نیز، زنان سهم بیشتری از مردان تصاحب می کنند.
