جمعه ۱۰ فروردين ۱۴۰۳ - 29 Mar 2024
 
۰
۱

کابوس سلفی گری

پنجشنبه ۲ مرداد ۱۳۹۳ ساعت ۱۰:۵۲
کد مطلب: 371962
سلفی گری دو رکن اساسی دارد: یکی بازگشت به شیوة زندگی و مرام سلف صالح و در نهایت سنت حجاز و به خصوص سنت اهل مدینه در 1400 سال پیش، و دوم مبارزه با بدعت؛ یعنی هر چیزی که سلفی ها به خیال خود جدید و خلاف سنت می دانند. برای آن هم مبارزه می کنند، مبارزة مسلحانه.
به گزارش جهان، در ادامه یادداشت اطلاعات آمده است ، در قدیم هم، یعنی در قرن دوم وسوم هم مبارزة مسلحانه می کردند و با مسیحیان می جنگیدند و ایرانیان زردشتی را می کشتند. در قدیم برای سلفی ها فرهنگ و تفکر ایرانی و یونانی یا رومی که از بیزانس آمده بود، بدعت بود و امروز تمدن جدید غربی که در واقع تمدن جهانی است، بدعت به حساب می آید. خطر سلفی های جدید در این است که مانند بعضی از اسلافشان از اسلحه استفاده می کنند، از انواع اسلحه های خطرناک. امروز به جای شمشیر و قمه، از نارنجک و بمب و مسلسل و آرپی جی و در آیندة نزدیک از سلاح شیمیایی و حتی اگر دستشان برسد، بمب اتمی استفاده خواهند کرد. ‏
ولی در سلفی گری تناقض وجود دارد. در قدیم هم وجود داشت. آنها از مواهب تمدن جدید استفاده می کنند؛ ولی با آن مبارزه می کنند. سنت گرایان هم همین تناقض را دارند. آنها هم در واشنگتن و لندن در خانه های راحت زندگی می کنند و با تمدن جدید مخالفت می کنند. فرقشان با سلفی ها این است که دست به اسلحه نمی برند. مخالفت سنت گرایان غیرمسلحانه است. با تفکر فلسفی و عرفانی هم مخالفت نمی کنند، یعنی به سنت اهل مدینه نمی چسبند. فقط با علوم عقلی مخالفت می کنند. اما همة آنها دچار تناقض اند. وقتی می خواهند فتقشان را عمل کنند، به بهترین بیمارستانهای لندن می روند و از پیشرفته ترین تجهیزات پزشکی استفاده می کنند، ولی به علومی که این تجهیزات را آفریده، بد و بیراه می گویند. خودشان را به دست پزشکان جدید می سپارند، ولی برای چیزی که به آن طب النبی می گویند، هی صلوات می فرستند. سوار بنز ضد گلوله می شوند و در هواپیما فقط بیزینس کلاس سفر می کنند و آن وقت همة علومی را که این تکنولوژی را آفریده، فحش می دهند و سلفی ها به فحش قناعت نمی کنند، بلکه با اسلحه به سراغ مردم می روند.‏



به سراغ کی؟ به سراغ دختربچه ای که از مدرسه برگشته، به او شلیک می کنند، به صورت زنی که فقط دو تار مویش پیدا شده اسید می پاشند. سلفی مخالف حقوق زن است، مخالف حقوق بشر است، مخالف جامعه ای که مردم می توانند راه و رسم زندگی و اعتقادات خودشان را خودشان انتخاب کنند. سلفی گری بیماری عصر ماست، و فقط هم در میان سنی ها نیست. سلفی کراوات کریستن دیور می بندد و به تلویزیون می آید و از سلفیت دفاع می کند. سلفی از پشت عینکی به دنیا نگاه می کند که فریم آن ساخت کارخانة مون بلان است و حداقل دو میلیون تومان قیمت دارد. سلفی مثل همه ما در دنیایی پر از تناقض زندگی می کند و به عقایدی پایبندی نشان می دهد که فاتحة آنها قبلا در قرنهای نوزدهم و بیستم خوانده شده است. سلفی گری زندگی کردن در رؤیاست، نه، زندگی در کابوس است.



‏* پیام مولانا به سلفی های جهادی



انسان وقتی پیر می شود حسرت گذشته را می خورد؛ حسرت دوران جوانی. تمدنها هم همین طور. همین که تمدنی تاریخ پیدا کرد، گذشته ای پیدا کرد، گذشته ای که دوران طلایی آن تمدن به حساب می آید، مردم حسرت آن دوران را می خورند. این احساس در قرن چهارم و پنجم هجری نیز برای مسلمانان پیدا شده بود. مردان بزرگ که اولیاءالله بودند، آفتاب اسلام را در حال غروب می دیدند و احساس می کردند که شب نزدیک است. حکایتی هست از ابوسعید ابوالخیر که روزی به مردی زردشتی رسید و به طعنه گفت: «در دین ما امروز خبری نیست. در دین شما خبری هست؟» از دین اسلام چهارصد سال بیش نگذشته بود و ابوسعید احساس می کرد معنویتی که رسول اکرم(ص) با خود آورده بود، دوره اش به انتها رسیده است. وقتی دینی چهارصد ساله دوره اش تمام شده باشد، تکلیف دینی که دو سه هزار سال از آن می گذرد، معلوم است. بعد از چهارصد سال مردم حسرت دورانی را می خوردند که پیغمبر در میان ایشان حضور داشت، در کوچه و بازار مدینه راه می رفت و همه می توانستند او را ببینند و از او بهره مند شوند؛ ولی چهار قرن بعد مؤمنان عموماً احساس می کردند که با دور شدن از زمان پیغمبر، از حقیقت اسلام دور شده اند. دلخوشی بسیاری از مؤمنان به دیدن پیغمبر و ائمه در خواب بود. تصور مبهمی هم بود از کسانی که پیغمبر و ائمه را دیده بودند و خود را در رفتار و کردار به آن حضرت نزدیک کرده بودند. صحابه، تابعین و تابعین تابعین. مردانی که در دورة طلایی زندگی می کردند. این اشخاص پیشینیان درست کردار و راست گفتار امت اسلامی بودند که به عربی «سلف صالح» خوانده می شدند.



نخستین سلفی ها ‏



پیدا شدن تصوری از سلف صالح حاکی از پیدا شدن گذشته و تاریخ برای دین اسلام است؛ گذشته ای که در آن عده ای حقیقت اسلام را درک کرده بودند، گذشته ای که باید حسرت آن را خورد. در قرنهای چهارم و پنجم و پس از آن، کسانی که حسرت گذشتة دور را می خوردند و می خواستند پایشان را جای پای پیشینیان بگذارند، سلفی نامیده شدند. سلفی کسی بود که معتقد بود آفتاب اسلام غروب کرده است یا در حال غروب کردن است. کسی بود که دوران طلایی اسلام را تمام شده می دانست. کسی بود که معتقد بود مؤمنان حقیقی متعلّق به تاریخ اند.



نخستین سلفی های تاریخ مردانی بودند بزرگ، اهل تقوا، بی علاقه به دنیا و ما فیها. دنیا و هرچه به دنیا مربوط می شد، در نظر ایشان پشیزی ارزش نداشت. اصلا دنیا وسیله بود. هدف، رسیدن به آخرت بود. معتقد بودند که دنیا مزرعة آخرت است. سلفی در رؤیای آخرت زندگی می کرد. مهمترین شخصیت هایی که برای سلفی ها الگو قرار گرفتند، در درجة اول صحابه بودند، یاران نزدیک پیامبر، و سپس نسل بعد و نسل بعدتر، کسانی که صحابه را درک کرده بودند، یا تابعین آنها را. در میان صحابه مهمترین اشخاص، به ترتیب ابوبکر بود و عمر خطاب و عثمان و علی. برای هر سلفی راستین، بعد از پیغمبر این چهار تن مقربترین مردان خدا بودند. کسانی که اخلاق و رفتارشان برای مسلمانان الگو بود. با وجود اینکه ابوبکر بر عمر مقدم بود، شخصیت عمر برای سلفی ها جاذبیت خاصی داشت. در میان اهل طریقت و صوفیان نیز اگرچه شأن ابوبکر برتر بود، ولی توجهی که پاره ای از مشایخ به عمر می کردند، بیشتر بود. این موضوع را در دو اثر مولانا جلال الدین، یکی فیه مافیه و دیگر مثنوی، می توان ملاحظه کرد.‏



فیه مافیه و مثنوی



مطالب این دوکتاب در بسیاری از موارد به هم نزدیک است. بسیاری از نکات و حکایاتی که در فیه مافیه به نثر گفته شده است. در مثنوی به نظم بیان گردیده است؛‏



عمر در مثنوی اصلا خشن نیست. مردم از او می ترسند، چون او از خدا می ترسد. وی در مثنوی خلیفة رسول الله است؛ خلیفه ای که به مشکلات مردم رسیدگی می کند. به جای اینکه قصد جان کفّار را بکند، به رسول قیصر روم اسرار عالم جان را می آموزد و از پیری چنگی دستگیری می کند. به مردم درس اخلاق و دینداری می دهد. با آنان مهربان است. زبان او زبان حق است. او شنوندة ندای حق است. به نظر می رسد که مولانا از دوگانگی در شخصیت عمر آگاه بوده است. از نظر او عمر در ابتدای مسلمانی می خواست با شمشیر خود به کمک دین رسول الله بیاید، ولی در زمان پختگی، شمشیر را کنار گذاشته بود و به ارشاد مردم روی آورده بود.



این مطلب را مولانا قبل از نقل داستان عمر در مثنوی، از طریق حدیث پیغمبر توضیح داده است. وقتی مجاهدان از جنگ بدر برگشته و مشغول تقسیم غنائم در میان خود بودند پیغمبر، اصحاب خود را متوجه یکی از عمیق ترین مسائل دینی کرد. به ایشان گفت: «ما از جهاد خرد برگشته ایم به جهاد بزرگتر: رجعنا من الجهاد الاصغر الی الجهاد الاکبر». و چون از ماهیت این جهاد بزرگ پرسیدند، حضرت فرمودند: «مجاهدة با نفس». ‏



جهاد یکی از احکام اسلامی است و مسلمانان باید جهاد کنند؛ اما با کی؟ پیغمبر در همان زمان حیات خود فرمود که: کار اصلی مسلمانان در جهاد، مبارزه با نفس است و اعوان و انصار نفس، با شهوت و غضب، با رذائل اخلاقی. جهاد فقط این نیست که ما شمشیر به دست بگیریم و دنبال مسیحی و یهودی و زردشتی و بودایی و امروزه به دنبال شیعیان مرتضی علی بگردیم تا سر آنها را در مقابل زن و بچه شان از بدن جدا کنیم.



مولانا در فیه مافیه داستانی ساختگی نقل می کند و می گوید که عمر وقتی فهمید که بزرگترین دشمن او نفس اوست، درصدد برآمد تا کاسة زهری بیاشامد و خود را از شرّ نفس خلاص کند. زهر را خورد؛ ولی نمرد. مولانا این را به حساب کرامات او می گذارد؛ ولی نکتة مهمی که تلویحاً می خواهد بیان کند، این است که وی اگرچه فهمیده بود که بزرگترین دشمنش نفس است، ولی نمی دانست که مبارزه با این دشمن چگونه باید صورت گیرد. او می خواست جهاد اکبر کند، ولی راهی که می رفت راه جهاد اصغر بود. جهاد اصغر و جهاد اکبر هر یک راه و روش و شیوة خاص خود را دارند. مجاهده با نفس با شمشیر و نیزه و زهر خوردن صورت نمی گیرد.



مثنوی کتابی است که مولانا در بارة مجاهده با نفس نوشته است. بهترین مؤمنان از نظر او نیز سلف صالح اند و عمر ستارة درخشانی است در آسمان سلف صالح؛ اما کدام عمر؟ عمری که به دنبال خودکشی بود، یا عمری که پس از جهاد اکبر و پیروزی بر دشمن درونی، به فکر ارشاد و هدایت مردم افتاده بود؟



مولانا در مثنوی عمری را به عنوان سلف صالح معرفی می کند که امروزه می تواند مشکل عالم اسلام را حل کند. مولانا وقتی دو چهره از عمر ترسیم می کرد، یکی را نمایندة جهاد اصغر و دیگری را قهرمان جهاد اکبر می دانست که اگر قهرمان جهاد اصغر به عنوان سلف صالح الگو قرار بگیرد، انحرافی در اسلام پیدا خواهد شد که اصل این دیانت را نابود خواهد کرد. به همین دلیل او در مثنوی سعی کرد چهره ای مهربان و بزرگوار از عمر بسازد.



بی شک در همان زمان هم بودند کسانی که پیشوا و مقتدایشان عمری بود خشن و شمشیر به دست؛ ولی مولانا این سلفی گری را برای اسلام خطرناک می دانست و به همین جهت در مثنوی دست به ساختن تاریخی زد که عمر در آن از کمال معنویت و انسانیت برخوردار بود.



خطری که امروزه عالم اسلام را تهدید می کند، همان خطری است که پیغمبر آن را دید و سعی کرد تا از راه حدیث تمدن ساز «رجعنا» آن را حل کند. و همان خطری است که مولانا هم از ناحیة سلفی های شمشیر به دست و آدمکش احساس کرد و برای دفع آن چهرة دیگری از عمر معرفی کرد. ‏



خطر سلفی های جهادی امروز ‏



این خطر متاسفانه امروز هم هست و به مراتب هولناکتر از گذشته. خطر سلفی های جهادی امروز ابعاد وحشتناکی پیدا کرده است. امروز جهادگران اصغر با چوب و شمشیر به جان مردم نیفتاده اند، بلکه خود را با مخربترین و ترسناکترین وسایل جنگی مجهز کرده اند. و از آن طرف چیزی که توسط ایشان به دست فراموشی سپرده شده است، جهاد اکبر و مجاهده با نفس است. جهاد اکبر فقط جنبة سلبی ندارد. صرفا ترک مخاصمه نیست. جهاد اکبر جنبه ای کاملا ایجابی و مثبت دارد. جنبة ایجابی جهاد اکبر آدم سازی و تمدن سازی است. اگر دینی به فکر آدم سازی و تزکیة نفس و تقویت اخلاق انسانی نباشد و درصدد نزدیک کردن مردم به خدا نباشد، اصلا دین نیست. کسانی که دین را در جهاد اصغر خلاصه می کنند و حسرت کافرکشی ها و آدمکشی های صدر اسلام را در سر دارند، نمی دانند و نمی خواهند بدانند که اگر پیغمبر امروز در میان ما بود، باز هم می فرمود ما باید از جهاد اصغر و عملیات انتحاری و شیعه کشی و مبارزه با امپریالیسم و فحش دادن به تمدن غرب، به مجاهدة نفس و آدم شدن و مسلمان حقیقی شدن روی بیاوریم. و این چیزی است که مولانا هم در مثنوی بیان کرده است و اگر او امروز در میان ما بود، او نیز ما را به سلفی گری عمر تشویق می کرد، نه عمری که در فیه مافیه می بینیم، بلکه عمری که در مثنوی معرفی کرده است.‏
نام شما

آدرس ايميل شما
برای ارتقای فرهنگ نقد و انتقاد و کمک به پیشرفت فرهنگ و اخلاق جامعه، تلاش کنیم به جای توهین و تمسخر دیگران، نظرات و استدلال هایمان را در رد یا قبول مطالب عنوان کنیم.
نظر شما *


سیدمحمدجواد
انبوهی از تناقضات در سلفی گری وجود دارد. آنها کسانی را به عنوان سلف صالح می ستایند که خودشان با یکدیگر به جنگ بر می خواستند، یا همدیگر را لعن می کردند. مثلاً حضرت علی و معاویه از نظر آنها هر دو جزء سلف صالح هستند اما هزاران نفری که در جنگ بین آنها کشته شدند یا اینکه معاویه و خلفای اموی بعد از او دستور لعن حضرت علی بر منابر را می دادند را نمی بینند.