راه همراهی اقتصاد دانش بنیان با اقتصاد مقاومتی
سه شنبه ۷ مرداد ۱۳۹۳ ساعت ۱۲:۱۵
کد مطلب: 372762
با نگاهی به ابلاغیه مقام معظم رهبری که در هفته های گذشته منتشر شد، می توان به موضوع اقتصاد دانش بنیان اشاره کرده که مورد توجه ایشان قرار داشته است. در بند دوم این ابلاغیه آمده است: پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده‌سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش‌بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش‌بنیان در منطقه. این نوشتار به بررسی بند دوم ابلاغیه رهبری می پردازد.
غرب صهیونی با روش سخت نشان دادن حوزه های توسعه فناوری و گسترش علوم جدید، سعی در عقب نگاه داشتن جوامع توسعه نیافته داشته اند. ابزارهایی همچون زیاد نشان دادن هزینه‌ها و امکانات برای توسعه محصولات و خدمات دانش‌بنیان نشان از این راهکار غرب دارد.از طرف دیگر استانداردهای سخت‌گیرانه‌ای که در این حوزه‌ها وضع می‌گردند، همچون دیوارهای شیشه‌ای حدودی را برای ورود به این عرصه تعیین می‌کنند.
در این راستا اقتصاد دانش بنیان راهکاری برای دست یابی به توسعه یافتگی و یکی از اصلی ترین مبانی اقتصاد مقاومتیاست که به عنوان یک نیاز اساسی برایکشورهای در حال توسعه نظیر ایران به شمار می آید؛ بلکه اجتناب از حرکت به سمت چنین اقتصادی توان رقابتی را به شدت کاهش می دهد.
غرب با توسعه علم و فناوری در ایران مخالف است و ثمره‌این توسعه در ایجاد شرکتهای دانش‌بنیان برای خدمت به مردم ظهور پیدا می‌کند. بنابراین تبدیل علم و ایده به ثروت، کارویژه اصلی شرکتهای دانش‌بنیان می‌باشد که در این مسیر، تشکیل یک اقتصاد مقاومتی برای پشتیبانی و حفظ این شرکتها جهت دستیابی به اهداف فوق بسیار اساسی است(۱).
شرکتهای دانش بنیان نقش محوری در ساختار اقتصاد دانش بنیان بازی می کنند. این شرکتها، با توجه به ویژگی‌های خود و پویایی و تطبیق با شرایط محیط پیرامونی و انعطاف‌پذیری بالا، ظرفیت مناسبی برای مواجهه با شرایط تحریم را دارا هستند. نقش این شرکتها در شکل گیری و توسعه اقتصاد مقاومتی بسیار قابل ملاحظه است.
هدف نهایی تولید كالا فروش آن در بازار است. بنابراین دسترسی به بازار و حفظ آن برای بقای این شركت‌ها ضروری است. مهمترین بخش ساماندهی بازار داخلی نیز بازار خریدهای دولتی است كه باید توسط مقررات لازم تدابیری اندیشیده شود تا بازار داخلی در اختیار این شركت‌ها قرار گیرد. بنابراین اول دولت باید به این امر پیردازد و سپس مردم نسبت به خرید محصولات دانش‌بنیان ایرانی اقبال كنند. لازم به ذكر است كه قوانینd برای استفاده از حداكثر توان داخلی و حمایت از بنگاه‌های دانش‌بنیان در كشور تصویب شده است كه متأسفانه به واسطه عدم طراحی مناسب و در نظر نگرفتن ضمانت‌های اجرایی لازم تأثیرگذار نبوده‌اند.
یکی از نقاط ضعف اقتصاد کشور پایین بودن میزان خلاقیت و نوآوری و ضعف فناوری بنگاه‌های اقتصادی است. در حقیقت این مسئله اقتصاد و صنعت کشور را مصرف‌کننده فناوری‌های خارجی نموده است و این خود زمینه آسیب‌پذیری اقتصاد کشور را در برابر تحریم بیگانگان فراهم می‌نماید و سایر مؤلفه‌های اقتصاد را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل، رهبر معظم انقلاب نیز یکی از مهمترین مظاهر و مؤثرترین مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی را شرکتهای دانش‌بنیان دانسته‌اند. همچنین ایشان در جای دیگری از اقتصاد دانش‌بنیان به عنوان یکی از سرفصل‌های اقتصاد مقاومتی نام می‌برند.
رابطه در هم تنیده اقتصاد مقاومتی با اقتصاد مبتنی بر علم و دانش از طریق شرکتهای دانش بنیان استحکام خواهد یافت. این شرکتها هم در تحقق اقتصاد دانش بنیان و هم در مدل اقتصاد مقاومتی کار نقش و کاربرد دارند. حمایت از شرکتهای دانش بنیان موجب تحول در عرصه علم و دانش و کشف یافته ها و نتایج جدید اقتصادی خواهد شد؛ این یافته ها میتواند در اجرای اصول اقتصاد مقاومتی استفاده شود.
امروزه، با پیشرفت علوم بشریِ، کاربرد دانش در زندگی انسان در همه عرصه های اقتصادی و سیاسی و اجتماعی افزایش یافته و اقتصاد مبتنی بر علم و دانش و شرکتهای دانش بنیان در عرصه اقتصادی اهمیت بسیار بالایی یافته است. با توجه به سخنان امام خامنه ای که فرمودند: «اکنون، رشد اقتصادی حقیقی در گرو تولید ثروت از طریق دانش و علماست»؛ بنابراین با سرمایه گذاری و حمایت از شرکتهای دانش بنیان میتوان به ثروت و منابع مالی دست یافت.
فناوری را میتوان کلید دانش فنى، فرآیندها، ابزار و سیستم‌های به کار رفته در ساخت محصولات و ارائه خدمات تعریف کرد. فناوری همواره در خلق ثروت برای کشورها نقش اساسی داشته و سطح استاندارد و کیفیت زندگی مردم را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. تأثیر فناوری آن چنان است که پیشرفت تمدن را غالباً با توجه به فناوری برتر هر دوره مشخص می‌کنند. اقتدار فناوری موجب اقتدار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می‌گردد.
بهره وری عاملی برای رشد اقتصاد دانش بنیان
از سوی دیگر تلاش برای بهبود بهره وری تلاش برای زندگی بهتر افراد و جامعه است. به همین دلیل امروزه تمام کشورهای جهان در پی به دست آوردن پیشرفت هایی در زمینه بهره وری هستند؛ بدین معنیکه بتوانند با مصرف منابع کمتر به مقدار تولید ملی بیشتری دست یابند. بهره‌وری پایین عوامل تولید و استفاده نامناسب و ناکارا از منابع، امکانات و زمان از دیگر نقاط ضعف اقتصاد ایران است. بنابراین بالا بردن بهره‌وری نیز یکی دیگر از مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی به شمار می‌رود. در حقیقت بهره‌وری عوامل تولید در شرکتهای دانش‌بنیان، سبب کاهش هزینه تمام شده محصولات و کالاها خواهد شد. در نتیجه، علاوه بر افزایش استفاده مردم از کالاهای داخلی، از سوی دیگر، مزیت رقابتی در قیمت برای صادرات محصولات در بازارهای جهانی ایجاد خواهد کرد.
یکی از اصلی ترین مشکلات اقتصاد ایران وابستگی به نفت می باشد که شرکتهای دانش‌بنیان، با توجه به ویژگی‌های منحصر به فرد خود و توانای جادو به کارگیری فناوری های پیشرفته مورد نیاز، توانمندی لازم را جهت تبدیل مواد خام به محصولات نهایی و با ارزش افزوده بالا دارند. در واقع دولت با اعتماد و توجه به چنین شرکت‌هایی میتواند تهدید به وجود آمده در این حوزه را به فرصتی جهت شکوفایی صنایع نفت و پتروشیمی تبدیل نماید. با تمرکز بر این استراتژی، در بلند مدت، علاوه بر خودکفایی کشور در بسیاری از کالاهای مرتبط با نفت و صنایع معدنی، حتی میتوان از نفت به عنوان ابزاری جهت تهدید دشمن استفاده نمود.
در پایان باید گفت، وضع اقتصاد مقاومتی می تواند سیاستها و تصمیم گیریهای نهادهای دولتی را برای حمایت از این شرکتها فراهم سازد. در کنار این مسئله، میتوان با تشکیل بانک اطلاعات و تقویت بخش خصوصی جایگاه شرکتهای دانش بنیان را در جامعه وسعت داد. اقتصاد دانش بنیان با وقوع تحولات علمی و تحقیقاتی، دگرگونی عمیقی در عرصه رشد و تولید اقتصادی ایفا می کند.اقتصاد مبتنی بر علم و دانش موجب رشد و توسعه پایدار جامعه و درنهایت تحقق اقتصاد مقاومتی می شود.
پی نوشت:
۱- سیاست‌هایكلی
اقتصادمقاومتی؛۱۳۹۲/۱۱/۲۹
