مخالفت عربستان باپیوستن روسیه به‌اوپک
چهارشنبه ۵ آذر ۱۳۹۳ ساعت ۱۰:۵۵
کد مطلب: 393270
از تحلیل‌های مصرف‌کنندگان نفت که اوپک را یک غول کاغذی معرفی می‌کنند که دیگر نباید از آن ترسید تا تحلیل رفتار عربستان در بازار جهانی نفت و ارتباط دادن آن با تولیدات نفت گران‌قیمت شیل در آمریکا. در عین حال اخباری نیز درباره تاثیر رایزنی‌های اعضا بر تثبیت بازار نفت و معافیت ایران و عراق و لیبی از کاهش احتمالی سهمیه تولید نفت کشورها در اوپک منتشر می‌شود.
برای درک شرایط واقعی بازار نفت و جو حاکم بر نشست شصت و ششم وزرای نفت کشورهای عضو اوپک با فریدون برکشلی به گفت‌وگو نشستیم. برکشلی ۱۳ سال سکان امور اوپک وزارت نفت ایران را در اختیار داشته است و علاوه بر تجارب ذی قیمت حضور طولانی‌مدت در سطوح بالای تحلیل و تصمیم‌گیری درباره بازار نفت، کارشناسی با عقبه آکادمیک محسوب می‌شود.
برکشلی معتقد است علی‌رغم آنکه شرایط حاکم بر بازار نفت نسبت به گذشته دستخوش تغییرات عمیق و گسترده‌ای شده است، اما اوپک هم تجارب با ارزشی را در مدیریت بازار نفت در عمر بیش از ۵ دهه‌ای خود کسب کرده و می‌تواند بر شرایط بازار فائق شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره دلایل مخالفت عربستان با پیوستن روسیه به اوپک توضیح می‌دهد و می‌گوید تعجب نمی‌کند اگر روزی آمریکا برای مدیریت بازار نفت به اوپک عضویت در اوپک روی بیاورد.
متن گفت‌وگوی خواندنی فارس با برکشلی پیش روی شماست.
*اوپک در مدیریت بازار نفت موفق خواهد بود
فارس: وضعیت بازار نفت در یکی از برهه‌های حساس خود قرار گرفته است، این حساسیت به ویژه برای اوپک یک حساسیت ویژه است چرا که بعضاً گفته می‌شود اوپک کار کرد و قدرت خود را در کنترل و مدیریت بازار نفت از دست داده است. شما شرایط بازار و مواجهه اعضای اوپک با شرایط فعلی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
برکشلی: اوپک پیش از این هم بارها با شرایط سخت و دشوار بازار نفت مواجه شده است،این دوره هم یکی از همان دوره‌ها ست و دوران سختی هم هست. اوپک دوران گذشته را تا حد زیادی مدیریت کرد و پشت‌سر گذاشت و توانست مجدداً پشت فرمان بازار قرار گیرد،لذا من ضمن اینکه با شما درباره نگرانی از وضعیت بازار نفت احساس مشابهی دارم، تصور نمی‌کنم در دوره غیر قابل کنترلی قرار داریم. در عین حال سازمان اوپک هم یک سازمان پنجاه و چند ساله است و تجارت مهم و فراز و نشیب‌ها و تلاطم‌های متعددی را پشت‌سر گذاشته است. به همین دلیل این سازمان صاحب بلوغ و بصیرت قابل قبول در مواجهه و فائق آمدن بر بحران‌ها شده است.
احساس من این است که این بار هم همینطور خواهد بود،البته تحولات ساختاری مهمی در بازار نفت اتفاق افتاده است و نمی‌توان انتظار داشت که در یک اجلاس این موضوع حل و فصل شود.
البته من موافقم که دوران جلسات اجلاس اوپک ۲ ساعته را پشت‌سر گذاشته‌ایم. در دوران قدیم هم ما جلسات اوپک دو یا سه هفته‌ای داشتیم ممکن است باز هم اوپک ناچار شود اجلاس‌های فوق‌العاده بگذرد و بیش از سالی دوبار در زمستان و تابستان، نیاز به اجلاس داشته باشم.
اما من امیدوارم و اطمینان دارم که اوپک شرایط را مدیریت خواهد کرد و بازار جهانی به ثبات نسبی باز میگردد و از این تلاطم خارج خواهد شد.
فارس: آیا نشانه‌های قابل اتکایی از رفتار اعضای اوپک قابل مشاهده است که نوید بخش حرکت اوپک روی مدار کنترل بازار باشد؟
برکشلی: دو موضوع هم وجود دارد، اول اینکه الان اوپک تنها بازیگر مهم بازار نفت نیست بلکه یکی از بازیگران بازار جهانی نفت و البته یکی از مهم‌ترین و بزرگترین بازیگران است. عوامل دیگر هم نقش دارند که باید در موقعیت صحیح خودشان قرار بگیرند.
موضوع دوم آن است که الان بین دو قدرت اصلی اوپک یعنی عربستان و جمهوری اسلامی ایران تقسیم وظایف خوبی صورت گرفت ایران با کشورهای همسایه ارتباط برقرار کرد رایزنی‌های مهمی بین ایران و امارات و کویت و قطر و ونزوئلا صورت گرفت.
از طرف دیگر عربستان هم رایزنی‌های مهمی را با تولیدکنندگان بزرگ دیگر در اوپک و خارج از اوپک یعنی ونزوئلا و مکزیک انجام داد،بنابراین دو قدرت اصلی اوپک نقش خودشان را ایفا کردند، در رایزنی‌های اولیه که معمولاً در سرنوشت اجلاس نقش مهمی دارد خوب عمل کردند و قول‌های مساعدی از طرف‌های مذاکره برای جلب همکاری آنها در اوپک گرفتند.
این جنبه مثبت ماجرا است. در عین حال ما الان مانند اواسط دهه ۱۹۸۰ با مشکل تولیدکنندگان غیر اوپک مواجه هستیم یعنی روسیه و به تازگی آمریکا. اینکه اوپک مرتباً تولید خود را کم کند و تولیدکنندگان غیر اوپک جای اوپک را در بازار بگیرند سیاست مطلوبی نیست و اعضای اوپک معمولاً در مقابل آنها مقاومت دارند.
از این جهت ممکن است وزرا تصمیم بگیرند مذاکره با کشورهای عمده تولیدکننده غیر اوپک را بین خودشان تقسیم کنند تا همکاری آنها را برای اجماع روی یک قیمت مناسب جلب کنند.
*دلیل مخالفت عربستان برای پیوستن روسیه به اوپک
فارس: سفر مدیرعامل روس نفت به وین و شرکت وی در اجلاس اوپک را در این راستا چقدر مهم می‌دانید؟ آیا این احتمال را قائل هستید که روسیه برای اولین بار در کنترل قیمت‌ها نقشی را برعهده بگیرد و از نقش قبلی خود در بازار فاصله بگیرد؟
برکشلی: شرکت روسیه در اجلاس اوپک یک اتفاق جدید نیست و روسیه در سال‌های اخیر موضوع اوپک را جدی گرفته است و حتی چند بار بحث بررسی امکان عضویت روسیه در اوپک هم مطرح شده است.
فارس: از سوی خود روسها یا از سوی اوپک؟
برکشلی: از دو طرف. اما معمولاً عربستان نسبت به پذیرش اعضای جدید موضع محافظه‌کارانه‌ای دارد به خصوص اگر آن عضو قدرتمند باشد و با توجه به تولید بالای خود موقعیت عربستان را تحت‌الشعاع قرار دهد. روسها در اجلاس‌های اوپک در سطوح پایین‌تر از وزیر حضور داشته‌اند چنانکه به خاطر می‌آورم یک بار مدیرعامل لوک اویل در اجلاس شرکت کرد. روسیه همواره در سال‌های اخیر یک نظاره‌گر فعال بوده و به حرکات اوپک توجه زیادی نشان داده است.
به خصوص بعد از قدرت گرفتن پوتین موضوع بازارهای نفت برای آنها جدی‌‌تر شده و امکان همکاری و همسویی روسیه با اوپک برای تعادل بخشی به بازار احتمالاً بیشتر خواهد شد.
فارس:یعنی این شانس که روسیه با اوپک در کاهش تولید همرات شود یک احتمال قابل ملاحظه است؟
برکشلی: می‌دانید که اوپک ناتوی نفتی نیست. اوپک سازمانی است که کشورها داوطلبانه در آن شرکت می‌کنند و داوطلبانه رفتار می‌کنند. ما نمی‌توانیم از اوپک انتظار داشته باشیم با حرکات تحکم‌آمیز و اجبار مواضعی را اعمال کند. در سخت‌ترین شرایط اعضای اوپک می‌توانند تهدید کنند که اگر شما تولید را کم نکنید ما هم تولید را کم نمی‌کنیم و بازار به شدت آشفته خواهد شد. بازار نفت بازاری است که به مدیریت نیاز دارد. و من تعجب نمی‌کنم اگر در آمریکا تولید نفت شیل افزایش پیدا کند و مثلاً به ۵میلیون بشکه در روز برسد، آمریکا هم برای مشارکت در اوپک تمایل نشان دهد.
بازار نفت نیاز به یک مدیریت با درایت و اندیشمندانه دارد و نمی‌توان با رویکردهای کورکورانه و یکسونگری انتظار داشت که بازار مدیریت شود.
*کاهش قیمت نفت یک تریلیون دلار از دست تولیدکنندگان خارج کرد
فارس: اگر احیاناً اوپک نتواند به نتیجه برسد و برای کنترل بازار اقدام مؤثری انجام دهد یا اقدام اوپک از حد مورد نیاز برای تأثیر در بازار ضعیف‌تر باشد چه پیامدهایی در بازار و در خود سازمان اوپک شاهد خواهیم بود؟
برکشلی: واقعیت آن است که در قیمت‌های ۱۱۸ دلار ۶ ماه پیش حجم تجارت جهانی نفت خام بیش از ۳.۷ تریلیون دلار بود. در قیمت‌های ۸۴ دلار فعلی حجم تجارت جهانی نفت خام حدود ۲.۷ تریلیون دلار است. یعنی یک تریلیون دلار الان از دست تولیدکنندگان بزرگ نفت و اعضای اوپک خارج شده است و این مهم است که بدانیم این رقم عظیم به کجا رفته نصیب چه کسی شده است و چگونه می‌تواند روی تحولات بعدی بازار اثر بگذارد.
به نظر من یکی از کارهای مهمی که اجلاس وزرا در پیش‌رو دارد موضوع جابه‌جایی منابع بسیار عظیم مالی است به دلیل اینکه در گذشته اوپک بعضا از کاهش قیمت‌ها استقبال می‌کرد با این انتظار که مصرف بالا برود ولی کشورهای مصرف‌کننده با وضع مالیات‌های سنگین اجازه نمی‌دادند قیمت‌های پایین به مصرف‌کننده نهایی منتقل شود و بنابراین این منابع نصیب دولت‌ها می‌شد ،در واقع کسری بودجه دولت‌ها را جبران می‌کرد به جای اینکه اثر مهمی روی افزایش مصرف داشته باشد.
این پیام مهمی برای عربستان است که مایل است قیمت‌ها مدتی پایین بماند تا تقاضا تقویت شود.
همانطور که اشاره کردید اوپک این بار موضوعات مهمی را باید پوشش دهد اگرچه به دلیل رایزنی‌های صورت گرفته در ۲ یا ۳ هفته اخیر احتمالاً بعضی از این موضوعات مورد توجه وزرا قرار خواهد گرفت.
فارس: یک تحلیل مشهور وجود دارد که عربستان برای خارج کردن تولید نفت شیل به دنبال کاهش قیمت نفت است و تاکنون ۲۵ درصد از تولیدات شیل از صرفه اقتصادی خارج شده است نظر شما درباره این تحلیل چیست؟ با توجه به اینکه سرمایه‌گذاری‌ها از قبل انجام شده است آیا واقعاً ممکن است تولیدات شیل کاهش یابد؟
برکشلی: نفت شیل بحث مفصلی دارد. من شرایط فعلی نفت شیل را مانند شرایط GTL یا تولید فرآورده‌های نفتی از گاز و یا حتی تقطیر ذغال سنگ می‌دانم. آن زمان هم همینطور بود.
الان نفت شیل وضعیت مبهمی دارد خیلی نمی‌توان با قاطعیت درباره آن صحبت کرد چرا که سرمایه‌گذاری‌های انجام شده و اینکه با پایین آمدن قیمت نفت ۲۵ درصد از تولید نفت شیل خارج شود جای سؤال دارد. برای گفتن چنین چیزی قدری زود است.
همه این را می‌دانند که نفت شیل برای ادامه تولید و جبران هزینه‌های عظیم زیست محیطی ناشی از آن حداقل به قیمت ۸۵ تا ۹۰ دلار نیاز دارد،اما در عین حال هنوز برای اظهارنظر در این مورد زود است. تکنولوژی نفت شیل هنوز برای تحلیلگران نفتی متعارف چندانی واضح نیست و اینکه آیا مثل منابع متعارف اگر امروز سرمایه‌گذاری شود در یک بازه زمانی قابل پیشبینی سرمایه‌گذاری انجام شده باز خواهد گشت یا نه مشخص نیست.
البته اگر قیمت‌ها روی ۷۰ دلار در شبکه ثابت بماند، با قطعیت زیادی می‌توان گفت که نفت شیل آینده مبهمی خواهد داشت. راهکارهای اوپک عموماً تست شده هستند در شرایط فعلی گرفتن مواضع سرسختانه در قبال عربستان و جناح سهم خواه شاید چندان منطقی نباشد.
درباره نفت شیل باید اشاره باید اشاره کنم که شیل اویل تنها دلمشغولی آمریکا و اروپا نیست کاهش قیمت یک تریلیون صرفه‌جویی در پرداخت بهای نفت را برای مصرف‌کنندگان موجب شده است از این رقم ۴۰۰ میلیارد دلار آن متوجه آمریکا است یعنی الان آقای اوباما می‌تواند ادعا کند که ۴۰۰ میلیارد دلار کاهش مالیات را تحقق بخشیده است. بنابراین در این باره معادله پیچیده‌ای حاکم است.
*ایران از اوپک متوقع است
فارس: به نظر شما بازار نفت از نشست اخیر اوپک چه پیامی دریافت خواهد کرد؟
برکشلی: الان بازار به وحدت اوپک اهمیت می‌دهد و این زمان با دوران جنگ تحمیلی و دهه ۸۰ و دهه ۹۰ متفاوت است. الان بازار به گرفتن پیام‌ها و علائم مثبت از اوپک توجه نشان می‌دهد.
در عین حال ما کشوری هستیم که از اوپک متوقع هستیم. چون ۳ سال است که تولید کامل نداشته‌ایم و سهم ما را کشورهای دیگر به خصوص عربستان گرفته‌اند و ما انتظار داریم که اگر کاهش تولید اتفاق می‌افتد بقیه اعضا به ویژه عربستان بار آن را به دوش کشند.
ما امیدواریم عربستان به موقعیت تولیدکننده شناور بازگردد و همان نقش دهه ۸۰ را برعهده بگیرد یعنی بپذیرد که یک کشور فارغ از سهمیه است وظیفه خود را بالانس بازار بداند یعنی هر آنچه تولید زیاد بود آن را کم کند و هر آنچه تولید کم بود آن را زیاد کند اما این مستلزم آن است که ما سقف و کف قیمت داشته باشیم چون تولیدکننده شناور وظیفه دارد از بازه مشخصی از قیمت‌ها دفاع کند.
بنابراین باید ببینیم کف و سقف قیمت دلخواه ما چقدر است. عربستان در اواخر دهه ۸۰ و دهه ۹۰ و بعد از آن همواره در این باره مقامت کرده است و گفته است من هم مانند بقیه اعضا سهم می‌خواهم.
اما ضمن آنکه سهمیه داشته، هر آینه کشوری به هر دلیلی از تولید خارج شده عربستان ۹۰ درصد از خلاء ایجاد شده را پر کرده است یعنی الان هم تولیدکننده شناور است اما به صورت یک طرفه و تنها در شرایطی که تقاضا هست و عرضه نیست، شناور عمل می‌کند این موضوعی است که هم علنی و هم در مذاکرات به آن اشاره می‌شود تا عربستان در شرایطی که کشور ما به بازار باز میگردد رفتار مسئولانه‌تری از خود نشان دهد.
فارس: اوپک و دبیرخانه آن با توجه به تکثیر عوامل و بازیگران موثر در بازار نفت خود را برای مواجهه با این شرایط آماده کرده است؟
برکشلی: دبیرخانه اوپک ساکت نبوده و روی این موضوعات مطالعات خوبی انجام داده و اطلاعات خوبی با توجه به جوان بودن نفت شیل و ابهامات آن جمع‌آوری کرده است.
موضوع مهم دیگری هم که وجود دارد ارزش دلار است. درست است که ما نفت را ۸۰ دلار می‌فروشیم اما اگر یک مدل واقعی سنجش ارزش را اجرا کنیم شاید با توجه به نرخ برابری دلار که نسبت به یورو و دیگر ارزها تقویت شده شاید ارزش واقعی بشکه‌های نفت ما نزدیک به ۱۰۰ دلار باشد.
در هر حال سال ۲۰۱۴ را با متوسط قیمت نفت ۳ رقمی پشت‌سر خواهیم گذاشت.
فارس: از این یک تریلیون دلار چه میزان سهم مصرف‌کننده‌های نوظهور مانند چین و هند و امثال آنها است؟
برکشلی: براساس آنچه من محاسبه کرده‌ام چین ۶۵ میلیارد دلار از این عمل سود می‌برد. محاسبه آن هم بسیار ساده است چون چینی‌ها روزانه ۵.۵ میلیون بشکه در روز نفت مصرف می‌کنند و کاهش ۲۰ دلار قیمت هم مشخص است. در واقع چین الان برنده اصلی این بازی است.
فارس: آمریکا را هم یکی از برندگان بزرگ این بازی می‌دانید؟
برکشلی: آمریکا هم برد کرده است اما آمریکا الان یک بازرگان عمده فرآورده‌های نفتی در جهان است و هم فرآورده می‌خرد و هم می‌فروشد و باید دید این کاهش قیمت روی فرآورده‌ها چه تأثیری دارد.
در اوپک قدرت از آن بشکه‌ها است الان ایران بشکه‌های زیادی در بازار ندارد اما از نفوذ و اقتدار تاریخی خود استفاده می‌کند و کشورها به این دلیل به حرف ایران اهمیت می‌دهند و می‌بینند که ما چقدر خودمان را نسبت به بازار مسئول می‌دانیم و ثبات بازار جهانی نفت چقدر برای ما مهم است.
