چگونه اقتصاد دانش بنیان را با اقتصاد مقاومتی همراه کنیم؟
يکشنبه ۲۷ مرداد ۱۳۹۲ ساعت ۱۵:۳۰
کد مطلب: 307022
با نگاهی به ابلاغیه مقام معظم رهبری که در هفته های گذشته منتشر شد، می توان به موضوع اقتصاد دانش بنیان اشاره کرده که مورد توجه ایشان قرار داشته است. در بند دوم این ابلاغیه آمده است: پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیاده سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش بنیان در منطقه. این نوشتار به بررسی بند دوم ابلاغیه رهبری می پردازد.
غرب صهیونی با روش سخت نشان دادن حوزه های توسعه فناوری و گسترش علوم جدید، سعی در عقب نگاه داشتن جوامع توسعه نیافته داشته اند. ابزارهایی همچون زیاد نشان دادن هزینه ها و امکانات برای توسعه محصولات و خدمات دانش بنیان نشان از این راهکار غرب دارد. از طرف دیگر استانداردهای سخت گیرانه ای که در این حوزه ها وضع می گردند، همچون دیوارهای شیشه ای حدودی را برای ورود به این عرصه تعیین می کنند.
در این راستا اقتصاد دانش بنیان راهکاری برای دست یابی به توسعه یافتگی و یکی از اصلی ترین مبانی اقتصاد مقاومتی است که به عنوان یک نیاز اساسی برای کشورهای در حال توسعه نظیر ایران به شمار می آید؛ بلکه اجتناب از حرکت به سمت چنین اقتصادی توان رقابتی را به شدت کاهش می دهد.
غرب با توسعه علم و فناوری در ایران مخالف است و ثمره این توسعه در ایجاد شرکت های دانش بنیان برای خدمت به مردم ظهور پیدا می کند. بنابراین تبدیل علم و ایده به ثروت، کار ویژه اصلی شرکت های دانش بنیان می باشد که در این مسیر، تشکیل یک اقتصاد مقاومتی برای پشتیبانی و حفظ این شرکت ها جهت دستیابی به اهداف فوق بسیار اساسی است(۱).
شرکت های دانش بنیان نقش محوری در ساختار اقتصاد دانش بنیان بازی می کنند. این شرکت ها، با توجه به ویژگی های خود و پویایی و تطبیق با شرایط محیط پیرامونی و انعطاف‌پ ذیری بالا، ظرفیت مناسبی برای مواجهه با شرایط تحریم را دارا هستند. نقش این شرکت ها در شکل گیری و توسعه اقتصاد مقاومتی بسیار قابل ملاحظه است.
هدف نهایی تولید كالا فروش آن در بازار است. بنابراین دسترسی به بازار و حفظ آن برای بقای این شركت‌ها ضروری است. مهمترین بخش ساماندهی بازار داخلی نیز بازار خریدهای دولتی است كه باید توسط مقررات لازم تدابیری اندیشیده شود تا بازار داخلی در اختیار این شركت‌ها قرار گیرد. بنابراین اول دولت باید به این امر پیردازد و سپس مردم نسبت به خرید محصولات دانش بنیان ایرانی اقبال كنند. لازم به ذكر است كه قوانینی برای استفاده از حداكثر توان داخلی و حمایت از بنگاه های دانش بنیان در كشور تصویب شده است كه متأسفانه به واسطه عدم طراحی مناسب و در نظر نگرفتن ضمانت‌های اجرایی لازم تأثیرگذار نبوده اند.
یکی از نقاط ضعف اقتصاد کشور پایین بودن میزان خلاقیت و نوآوری و ضعف فناوری بنگاه‌های اقتصادی است. در حقیقت این مسئله اقتصاد و صنعت کشور را مصرف‌کننده‌ی فناوری‌های خارجی نموده است و این خود زمینه‌ی آسیب‌پذیری اقتصاد کشور را در برابر تحریم بیگانگان فراهم می‌نماید و سایر مؤلفه‌های اقتصاد را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. به همین دلیل، رهبر معظم انقلاب نیز یکی از مهمترین مظاهر و مؤثرترین مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی را شرکت‌های دانش‌بنیان دانسته‌اند. همچنین ایشان در جای دیگری از اقتصاد دانش‌بنیان به عنوان یکی از سرفصل‌های اقتصاد مقاومتی نام می‌برند.
رابطه در هم تنیده اقتصاد مقاومتی با اقتصاد مبتنی بر علم و دانش از طریق شرکت های دانش بنیان استحکام خواهد یافت. این شرکت ها هم در تحقق اقتصاد دانش بنیان و هم در مدل اقتصاد مقاومتی کارا نقش و کاربرد دارند. حمایت از شرکت های دانش بنیان موجب تحول در عرصه علم و دانش و کشف یافته ها و نتایج جدید اقتصادی خواهد شد؛ این یافته ها می تواند در اجرای اصول اقتصاد مقاومتی استفاده شود.
امروزه، با پیشرفت علوم بشریِ، کاربرد دانش در زندگی انسان در همه ی عرصه های اقتصادی و سیاسی و اجتماعی افزایش یافته و اقتصاد مبتنی بر علم و دانش و شرکت های دانش بنیان در عرصه اقتصادی اهمیت بسیار بالایی یافته است. با توجه به سخنان امام خامنه ای که فرمودند:«اکنون، رشد اقتصادی حقیقی در گرد تولید ثروت از طریق دانش و علم است»؛ بنابراین با سرمایه گذاری و حمایت از شرکت های دانش بنیان می توان به ثروت و منابع مالی دست یافت.
فناوری را می توان کلیه دانش فنى، فرآیندها، ابزار و سیستم های بکار رفته در ساخت محصولات و ارائه خدمات تعریف کرد. فناوری همواره در خلق ثروت برای کشورها نقش اساسی داشته و سطح استاندارد و کیفیت زندگی مردم را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. تأثیر فناوری آن چنان است که پیشرفت تمدن را غالباً با توجه به فناوری برتر هر دوره مشخص می کنند. اقتدار فناوری موجب اقتدار اقتصادی، سیاسی و اجتماعی می گردد.
بهره وری عاملی برای رشد اقتصاد دانش بنیان
از سوی دیگر تلاش برای بهبود بهره وری تلاش برای زندگی بهتر افراد و جامعه است. به همین دلیل امروزه تمام کشورهای جهان در پی به دست آوردن پیشرفت هایی در زمینه بهره وری هستند؛بدین معنی که بتوانند با مصرف منابع کمتر به مقدار تولید ملی بیشتری دست یابند. بهره وری پایین عوامل تولید و استفاده نامناسب و ناکارا از منابع، امکانات و زمان از دیگر نقاط ضعف اقتصاد ایران است. بنابراین بالا بردن بهره وری نیز یکی دیگر از مؤلفه‌های اقتصاد مقاومتی به شمار می رود. . در حقیقت بهره‌وری عوامل تولید در شرکت‌های دانش بنیان، سبب کاهش هزینه‌تمام شده محصولات و کالاها خواهد شد. در نتیجه، علاوه بر افزایش استفاده مردم از کالاهای داخلی، از سوی دیگر، مزیت رقابتی در قیمت برای صادرات محصولات در بازارهای جهانی ایجاد خواهد کرد.
یکی از اصلی ترین مشکلات اقتصاد ایران وابستگی به نفت می باشد که شرکت های دانش بنیان، با توجه به ویژگی های منحصر به فرد خود و توان ایجاد و به کارگیری فناوری های پیشرفته مورد نیاز، توانمندی لازم را جهت تبدیل مواد خام به محصولات نهایی و با ارزش افزوده بالا دارند. در واقع دولت با اعتماد و توجه به چنین شرکت هایی می تواند تهدید به وجود آمده در این حوزه را به فرصتی جهت شکوفایی صنایع نفت و پتروشیمی تبدیل نماید. با تمرکز بر این استراتژی، در بلندمدت، علاوه بر خودکفایی کشور در بسیاری از کالاهای مرتبط با نفت و صنایع معدنی، حتی می توان از نفت به عنوان ابزاری جهت تهدید دشمن استفاده نمود.
در پایان باید گفت، وضع اقتصاد مقاومتی می تواند می تواند سیاست ها و تصمیم گیری های نهادهای دولتی را برای حمایت از این شرکت ها فراهم سازد. در کنار این مسئله، می توان با تشکیل بانک اطلاعات و تقویت بخش خصوصی جایگاه شرکت های دانش بنیان را در جامعه وسعت داد. اقتصاد دانش بنیان با وقوع تحولات علمی و تحقیقاتی، دگرگونی عمیقی در عرصه رشد و تولید اقتصادی ایفا می کند. اقتصاد مبتنی بر علم و دانش موجب رشد و توسعه پایدار جامعه و در نهایت تحقق اقتصاد مقاومتی می شود.
پی نوشت:
۱- سیاست‌های كلی
اقتصاد مقاومتی؛ ۱۳۹۲/۱۱/۲۹
