بررسی لغو تعهد خدمت در آموزش و پرورش
يکشنبه ۵ بهمن ۱۳۹۳ ساعت ۱۴:۰۱
کد مطلب: 403764
گنجینه‌ای بنام خیرین مدرسه ساز
«باید از ظرفیت مشارکت های مردمی استفاده کنیم!»؛ این روزها، جملات با چنین مضمونی مکرراً از مسئولین به ویژه دست‌اندرکاران وزارت آموزش و پرورش شنیده می‌شود. در راستای همین مشارکت دادن مردم در امور است که واگذاری مدارس دولتی به مؤسسان غیردولتی به جد پیگیری می‌شود. اما توسعه مشارکت‌های مردمی تنها در واگذاری مدارس به بخش خصوصی خلاصه نمی‌شود!
یکی از نمونه‌های بارز – و البته مقدس- مشارکت مردم در امر تعلیم و تربیت، فعّال شدن ظرفیت خیرین برای مدرسه‌سازی و سایر امور عمرانی در آموزش و پرورش است. طبق آمار، هم اکنون ۳۰ درصد از کل مدارسی کشور با همت خیرین احداث شده است. رئیس سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس با بیان این که پس از انقلاب، ۹۷ هزار کلاس درس به صورت مشارکتی ساخته شده است، گفت: از مجموع ۵۴۰۰ پروژه نیمه‌تمام آموزشی ۲۲ درصد توسط منابع دولتی در حال تکمیل است که سهم خیران در این زمینه بالاست.
با این تفاسیر باید گفت که مسئولین آموزش و پرورش آنچنان که باید و شاید از این فرصت استفاده نکرده‌اند؛ زیرا به کارگیری تمام ظرفیت مشارکت‌های مردمی از جمله خیرین مدرسه‌ساز، در افزایش منابع و سرمایه‌های مادی و معنوی آموزش و پرورش می‌تواند بخش قابل توجهی از بودجه‌های دولتی را به سمت کیفیت بخشی تعلیم و تربیت سوق دهد. البته در این راه، آموزش و پرورش باید حسن نیت خود را نشان دهد و با رفع برخی سوءمدیریت‌ها، مردم را برای مشارکت بیشتر ترغیب کند.
استفاده از بازنشستگان، تهدید و فرصت
بنا به اعلام دکتر فانی، نیمی از کارمندان وزارت آموزش و پرورش تا ۱۰ سال آینده بازنشسته خواهند شد، یعنی حدود ۵۰۰ هزار نفر! به جز فرصتی که این امر برای بازسازی کیفی و ساماندهی نیروی انسانی این وزارتخانه فراهم می‌کند، فرهنگیان بازنشسته یک ظرفیت بالقوه به شمار می‌روند. زیرا بازنشستگی لزوماً با ازکارافتادگی همراه نیست و استفاده از تجارب انبوه آن‌ها می‌تـواند گره مشکلات زیادی را بگشاید.
در همین راستا چندی قبل دفتر وزارتی وزارت آموزش و پرورش، دستورالعمل دو طرح مشاوران مدیران را به تمام استان‌های کشور ابلاغ کرد. طرح مذکور شرایطی را فراهم می‌کند تا بازنشستگان داوطلب – و البته حائز شرایط- بتوانند به ارائه مشورت و انتقال تجارب خود به مدیران مدارس بپردازند. البته حضور افراد بازنشسته در مدارس محدود به این طرح نبوده. چنانچه معاون ابتدایی وزیر از دعوت معلمان بازنشسته برای جبران کمبود معلم سخن گفته بود. هرچند که این دعوت با انتقاداتی نیز همراه بوده.
شایان ذکر است که هر چند حضور معلمان بازنشسته در مدارس می‌تواند بسیار مفید باشد، اما باید توجه داشت که استفاده از آن‌ها نباید از روی استیصال و محدودیت ابتکار عمل و مانع استفاده از ظرفیت نیروهای جوان و دارای خلاقیت و ابتکار عمل در محیط های آموزشی باشد.
دوراهی آموزش متوسطه: فنی-حرفه‌ای یا نظری؟
یکی از چالش‌های پیشِ رو در نظام آموزش متوسطه ایران و حتی جهان، نسبت میان محتوای آموزش رسمی با نیازهای جامعه و بازارِ کار است. بر این اساس سیاستگذاران آموزشی بر سر دو راهی قرار دارند: تربیت نیروی کار مورد نیاز جامعه یا آماده‌سازی دانش‌آموزان برای ورود به دانشگاه‌ها!
ماده ۱۹ برنامه پنجم توسعه تاکید دارد که «بسترسازی مناسب برای كسب حداقل یك شایستگی و مهارت با توجه به نیاز بازار كار تا پایان برنامه برای تمامی دانش‌آموزان دوره متوسطه نظری» صورت گیرد. علاوه بر مهارت‌آموزی دانش‌آموزان نظری، ترغیب بخشی از دانش‌آموزان به سمت شاخه‌های مهارتی نیز در دستور کار قرار دارد که توزیع دانش‌آموزان در رشته‌های مختلف متوسطه، می‌تواند گویای رغبت به رشته‌های فنی و مهارتی باشد.
به گفته مدیرکل دفتر آموزش‌های فنی و حرفه‌ای وزارت آموزش و پرورش، تا پایان برنامه پنجم توسعه باید ۴۶٫۲ درصد دانش آموزان در شاخه‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش تحصیل کنند، اما تا اکنون بخشی از این هدف محقق شده و حدود ۴۱ درصد از کل دانش‌آموزان پایه‌های دوم و سوم در رشته‌های شاخه فنی و حرفه‌ای و کاردانش مشغول به تحصیل هستند[۱]. باید اشاره نمود که منزلت اجتماعی نسبتاً پایین رشته‌های این شاخه‌ها نسبت به رشته‌های نظری تا حدی مانع جذب افراد علاقه‌مند شده است که لازم است برای آن چاره‌ای اندیشید.
تیر خلاص بر پیشنهاد لغو تعهد خدمت
چندی قبل که طرح موضوع «حذف قانون تعهد خدمت در آموزش و پرورش» طی نامه معاون نظارت راهبردی ریاست جمهوری موجودیت دانشگاه فرهنگیان را تحت شعاع قرار داد و برخی از مسئولین دولتی نیز جذب و آموزش فارغ التحصیلان سایر دانشگاه‌ها زیر نظر دانشگاه فرهنگیان را به عنوان راه حل جایگزین مطرح کردند. در مقابل رییس و نایب رییس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس ضمن حمایت قاطع از نظام تربیت معلم فعلی، با هرگونه اقدامی در جهت تضعیف دانشگاه فرهنگیان مخالفت کردند.
در ادامه و پس از آنکه دکتر فانی خبر بررسی مجدد نامه نوبخت را اعلام کرد، موج مخالفت ها علیه لغو قانون تعهد خدمت تا حدی فرونشست تا اینکه مدیر کل دفتر وزارتی آموزش و پرورش با اعلام اینکه «موضوع لغو تعهد به خدمت دانشجویان دانشگاه فرهنگیان منتفی شد» به همه بحث‌ها خاتمه داد.
به نظر می‌رسد بی‌دقتی مسئولین در طرح برخی از مسایل باعث حاشیه‌هایی می‌شود که در جامعه التهاب به وجود می‌آورد. هر چند در نهایت این طرح منتفی اعلام شد، اما ممکن است برخی از علاقه‌مندان به حرفه معلمی را دلسرد و کم انگیزه کرده باشد که با تدبیر بیشتر چنین نمی‌شد.
پی نوشت:
[۱] سالنامه آماری وزرات آموزش و پرورش، ۹۳-۱۳۹۲
