در آستانه برگزاری نشست زیست‌محیطی کپنهاگ اداره آمار آلمان گزارشی از آلوده‌کننده‌ترین کشورهای دنیا ارائه کرده است. در این آمار چین نخستین کشور ‌و ایران دهمین کشوری است که مسوولیت آلودگی و گرمایش زمین را بر عهده دارند.
در آستانه برگزاری نشست زیست‌محیطی کپنهاگ اداره آمار آلمان گزارشی از آلوده‌کننده‌ترین کشورهای دنیا ارائه کرده است. در این آمار چین نخستین کشور ‌و ایران دهمین کشوری است که مسوولیت آلودگی و گرمایش زمین را بر عهده دارند.
به گزارش ایسنا، بر پایه گزارش اداره آمار آلمان، چین، امریکا، روسیه و هند مسئولیت انتشار 50 درصد از انتشار گاز دی‌اکسید کربن در هوا را بر عهده دارند. به نوشته دویچه وله، گزارش ادار‌ه آمار آلمان با استناد به گزارش آژانس بین‌المللی انرژی(IEA) ارائه شده است.
نشست کپنهاگ، پایتخت دانمارک، از 16 تا 27 آذرماه / 7 تا 18 دسامبر برگزار خواهد شد. مهم‌ترین هدف این نشست تدوین پیمانی است که به کاهش سیستماتیک مقدار گازکربنیک موجود در هوا که مسئول اصلی گرمایش زمین است منجر شود.

چین، آلوده‌کنند‌ه‌ترین کشور دنیا

تا سال 2007 امریکا آلوده‌کننده‌ترین کشور دنیا بود. اما از 2007 به بعد چین از امریکا پیشی گرفت و این مقام را از آن خود کرد. این دو کشور در مجموع بیش از 40 درصد از گازکربنیک موجود در هوا را متصاعد می‌کردند.
اداره آمار آلمان همچنین می‌گوید، انتشار گاز دی اکسیدکربن در سراسر جهان از 1990 تا 2007 از 21 به 29 میلیارد تن افزایش پیدا کرد و چین مسئولیت حدود نیمی از این افزایش را بر عهده دارد.

ایران پنجمین کشور در حال توسعه‌ای است که دنیا را آلوده می‌کند

در کنار چین، روسیه، هند، جمهوری کره و ایران از دیگر کشورهای در حال توسعه بشمار می‌آیند که بیشترین گازکربنیک دنیا را تولید می‌کنند.
در میان این کشورها روسیه تنها کشوری بود که بعد از فروپاشی شوروی سابق میزان انتشار این گاز در آن به طور چشمگیری کاهش پیدا کرد. در حالی که در 4 کشور دیگر‌یادشده از سال 1990 انتشار دی‌اکسیدکربن در مجموع تا 3/159 درصد افزایش یافت.

منحنی افزایش دی‌اکسید کربن در ایران به شدت صعودی است

جدول منتشر شده از سوی آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که از سال 1990 تا 2007 ایران بعد از چین بیشترین میزان افزایش تولید دی اکسید کربن را داشته است. در طول سال‌های 1990 تا 2007 تولید دی اکسیدکربن در ایران در مجموع 8/165 درصد افزایش یافته است. همچنین افزایش تولید سرانه‌ی این گاز در ایران در میان 10 کشور یادشده بعد از چین بیشترین میزان (6/103 درصد) را شامل می‌شود.
ایران در سال 1990 در مجموع 175 میلیون تن دی اکسیدکربن راهی جو کرده درحالیکه در سال 2007 این میزان به 466 میلیون تن رسیده است.

امریکا، نخستین کشور صنعتی آلوده‌کننده جهان

در میان کشورهای صنعتی، امریکا، ژاپن، آلمان، کانادا و بریتانیا بیشترین حجم گاز دی‌اکسیدکربن را تولید می‌کنند. اما روند چگونگی انتشار این گاز در این کشورها با یکدیگر متفاوت بوده است.
در حالی که آلمان و بریتانیا به ترتیب از 1990 تا 2007 انتشار گازکربنیک را 16 و 4/5 درصد کاهش دادند میزان انتشار این گاز در دیگر کشورهای یادشده در همین دوره زمانی افزایش پیدا کرده است. بیشترین افزایش را کانادا با 5/32 درصد نشان داده است. اما این میزان هنوز پایین‌تر از متوسط افزایش انتشار CO2 در سطح جهان قرار دارد که میزان آن بالغ بر 38 درصد است.
آمار آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که در کشورهای در حال توسعه تولید سرانه گازکربنیک به نحوی قابل ملاحظه پایین‌تر از کشورهایی است که درآمد سرانه بیشتری دارند. انتشار سرانه‌ی این گاز در بریتانیا در سال 2007 بیش از 16 برابر هند بود. این اختلاف از سال 1990 کاهش پیدا کرد.
گزارش آژانس بین‌المللی انرژی علاوه بر انتشار گاز دی اکسید کربن میزان انتشار دیگر گازهای آلوده‌کننده‌ی هوا، از جمله متان، در کشورهای مختلف را نیز مشخص کرده است. این گاز بعد از دی اکسیدکربن دومین گاز از گازهای گلخانه‌ای است که سبب گرم شدن زمین (Global Warming) است.

اما گازهای گلخا‌نه‌ای چیستند و چند سال در جو می‌مانند؟

نشست کپنهاگ قصد دارد پیمانی را تدوین کند که افزایش دی اکسیدکربن در هوا را مهار خواهد کرد. این گاز که از گازها‌ی گلخانه‌ای است مسئول اصلی گرم‌تر شدن زمین است. دیگر گازها کدامند و چگونه بر حیات انسان تأثیر می‌گذارند؟.
وقتی صحبت از گرمایش زمین به میان می‌آید، بیش از هر چیز به یاد گازکربنیک یا گاز دی اکسید کربن می‌افتند. اما در حقیقت تنها دی اکسیدکربن نیست که مسئول گرم‌تر شدن زمین است.
منظور از "جهان‌گرمایی" یا "گرمایش زمین" بالا رفتن میانگین دمای زمین است. گرمایش زمین باعث می‌شود که تغییرات آب و هوایی به وجود بیاید.
مسئولیت اصلی بالاتر رفتن میانگین دمای زمین را گازهای گلخانه‌ای بر عهده‌دارند. دی اکسید کربن تنها یکی از گازها‌ی گلخانه‌ای است. متان، دی اکسید نیتروژن (گاز خنده) و بخار آب نیز از گازهای گلخانه‌ای محسوب می‌شوند.

اثر گلخانه‌ای چیست؟

گازهای گلخانه‌ای گازهایی هستند که باعث ایجاد "اثر گلخانه‌ای" در جو زمین می‌شوند. این گازها دیواره‌ای در جو ایجاد می‌کنند که اثری مانند جدارهای شیشه‌ای گلخانه‌ها دارند.
شیشه‌های گلخانه‌ها مسئولیت اصلی گرم شدن آنها را بر عهده دارند. وقتی پرتوهای خورشید به گلخانه‌ها که اتاق‌هایی شیشه‌ای هستند می‌تابد، هوای درون گلخانه گرم می‌شود اما دیواره‌های شیشه‌ای باعث می‌شوند که بخشی از پرتوهای بازتابیده شده دوباره به داخل گلخانه برگردد. نتیجه ‌این است که فضای داخل گلخانه از بیرون گرم‌تر می‌شود.
در اطراف زمین هم اتفاق مشابهی می‌افتد. پرتوهای خورشید با سطح زمین برخورد کرده و با طول موج بیشتری بازمی‌گردند. جو زمین بخشی از پرتوهای بازتابیده شده را در خود نگه می‌دارد و همین باعث می‌شود که هوای اطراف زمین گرم ‌شود. این عمل به خودی خود مضر نیست، چون موجودات زنده برای زیست به این گرما نیاز دارند. در حقیقت حیات بشر مدیون گازهای طبیعی است که موجب می‌شوند دمای متوسط زمین از مرزهای خطرناک پایین‌تر نرود. و اگرنه دمای زمین به منهای 18 درجه می‌رسید و حیات غیرممکن می‌شد.
اما تراکم بیش از حد گازهای گلخانه‌ای در اطراف زمین باعث می‌گردد که مقدار جذب پرتوهای خورشید در جو بیشتر شود. آنچه که بشر در طول سال‌های گذشته شاهد آن بوده، پیامدهای همین اثر است که به "جهان‌گرمایی" معروف شده است.

صنعتی شدن، فرایندی طبیعی را به بحران تبدیل کرد

زمین در طول میلیون‌ها سالی که بر آن گذشته بارها شاهد تغییرات آب و هوایی بوده، اما هیچ کدام از آنها نام بحران بر خود نگرفته است. با وجود این، ما اینک با پدیده‌ای مواجه‌ایم که فراتر از سیر طبیعی تغییرات آب و هوایی قرار گرفته و مشکلی بزرگ را به وجود آورده است. نام این پدیده همان افزایش گازهای گلخانه‌ای ساخت انسان است، گازهایی که تولیدشان بسیار سریع‌تر از تغییرات طبیعی صورت می‌گیرد.
بعد از شروع دوران صنعتی شدن، بشر با سرعتی سرسام‌آور نفت، ذغال سنگ و گاز را که مسبب تولید گاز دی اکسید کربن هستند به کار گرفت. منابع طبیعی که پیدایش‌شان میلیون‌ها سال به طول انجامیده بود، تنها در چند‌دهه به یغما رفت.
پیش از این دوران، غلظت گاز دی اکسید کربن موجود در کشورهایی که امروز صنعتی شده‌اند حدود PPM 287 (واحد در میلیون) بود. در صورتیکه غلظت این گاز امروز در همین کشورها حدود PPM 387، یعنی 100 واحد بیشتر است. کارشناسان هیأت بررسی تغییرات آب و هوایی سازمان ملل (IPCC) می‌گویند، برای اینکه بتوانیم افزایش دمای زمین را زیر 2 درجه سانتی‌گراد نگاه داریم، باید غلظت دی اکسید کربن را به PPM 350 بازگردانیم.
دو درجه ‌افزایش دمای کره زمین، مرزی است که تا پیش از آن می‌توان تغییرات آب و هوایی را کنترل کرد. در حال حاضر کره‌ی زمین نسبت به پیش از آغاز دوران صنعتی شدن 8/0 درجه گرم‌تر شده که 6/0 آن مربوط به فعالیت‌های بشر است.

گازهای گلخانه‌ای چند سال در جو می‌مانند؟

دی اکسید کربن در درجه‌ی اول از مصرف نفت، ذغال سنگ و گاز تولید می‌شود. این گاز بعد از انتشار حدود 100 سال در اتمسفر باقی می‌ماند. یعنی اگر امروز یک تن نفت بسوزانیم، دی اکسید کربن ناشی از آن در هوایی که نبیره‌های ما تنفس می‌کنند نیز تأثیر خواهد گذاشت. متان تنها 12 سال در جو باقی می‌ماند. با این تفاوت که این گاز تأثیرش 25 برابر دی اکسید کربن است. گاز خنده یا دی اکسید نیتروژن 114 سال در جو می‌ماند و 300 برابر زیا‌ن‌بارتر از گاز دی اکسید کربن است.
در پروتکل کیوتو حدود انتشار 5 گاز از مهم‌ترین گازهای گلخانه‌ای مشخص شده است، یعنی دی اکسید کربن، متان، گاز خنده، هیدروفلوئورکربن و گاز هگزا فلورید گوگرد یا SF6.
با این همه، مهم‌ترین گاز از گازهای گلخانه‌ای بخار آب است که از چرخه‌ی آب زمین ناشی می‌شود. بخار آب مسوول 60 درصد اثر گلخانه‌ای طبیعی است. و اینجا است که آن دور باطل آغاز می‌شود: ما به خاطر مصرف بیش از حد انرژی و تولید گاز دی اکسید کربن باعث می‌شویم که دمای متوسط زمین بالا برود، در نتیجه فرایند تبخیر بالا می‌رود و بخار آب ایجاد می‌شود و این چرخه بر آب و هوای زمین تأثیر خواهد گذاشت. اینکه این تأثیرات دقیقا چه خواهد بود، سئوالی است که هنوز دانشمندان در پاسخ به آن به توافق نرسیده‌اند.