دیگر حرفی از کناره گیری اسد در میان نیست

گروه بین الملل جهان نيوز، جنگ داخلی سوریه در حالی وارد ششمین سال خونین خود گشته، که همچنان گمانه زنی های پررنگی مبنی بر اتمام سریع آن به گوش نمی رسد، با این حال مذاکرات دولت سوریه با معارضین این کشور که قرار است، فردا در آستانه قزاقستان برگزار گردد را می توان نقطه ی عطفی در خونین ترین نبرد پس از اتمام جنگ سرد دانست.

تداوم جنگ داخلی و تکثر گروه های معارض و حضور قدرت های بین المللی و منطقه ای در سوریه که منافع ناهمخوانی را در این کشور جستجو می نمایند، می رفت تا نبردها در این کشور را به مشابه آنچه در جنگ داخلی لبنان صورت پذیرد سوق دهد. نبردهایی که از سال 1975 تا 1990، لبنان را به تلی از خاکستر بدل نمود.

با این حال و با تغییر نسبی موازنه قوا به نفع نیروهای مردمی و ارتش سوریه در خلال یک سال اخیر که مرهون حمایت های بی امان تهران و مشارکت روس ها در نبرد هوایی در این کشور است، زمینه ها جهت عدول برخی کشورها از مواضع پیشین مهیا شد. گفتگوهای سه جانبه تهران، مسکو  و آنکارا را می توان اوج این تحرک دانست.
 

مذاکرات وزرای خارجه سه کشور در مسکو چندی پیش و یک روز پس از سوءقصد به سفیر روسیه در آنکارا برگزار شد و پس از آن سه کشور در بیانیه مشترکی که در وبسایت وزارت خارجه ایران منتشر شده است، بر "حاکمیت، استقلال، یکپارچگی و تمامیت ارضی جمهوری عربی سوریه به عنوان یک دولت چند نژادی، چند مذهبی، غیرفرقه ای، دموکراتیک و سکولار" و ضرورت یافتن راه حلی سیاسی برای بحران سوریه تاکید کردند. در این بیانیه آمده است: "منازعه سوریه راه حل نظامی ندارد".

سرگئی لاوروف پس از نشست جانبه وزرای خارجه سه کشور و در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتایان ایرانی و ترک خود گفت ایران، روسیه و ترکیه از احیای مذاکرات صلح سوریه حمایت می‌کنند و رئیس جمهور قزاقستان برای میزبانی دور بعدی مذاکرات صلح سوریه اعلام آمادگی کرده است.

بیانیه مشترک سه کشور بر نکات زیر صحه گذارده بود:

1)تاکید بر استقلال و تمامیت ارضی سوریه به عنوان کشوری چندنژادی، چندمذهبی، غیرفرقه‌ای، دموکراتیک و سکولار
2) تاکید بر ضرورت یافتن راه حل سیاسی
3) استقبال از "تلا‌ش‌های مشترک در حلب شرقی" برای تخلیه غیرنظامیان و خروج مخالفان مسلح
4) تاکید بر ضرورت گسترش آتش‌بس و تسهیل دسترسی به کمک‌های بشردوستانه
5) پشتیبانی از توافق احتمالی بین دولت سوریه و مخالفان
6) پیشنهاد قزاقستان به عنوان میزبان دور بعدی مذاکرات صلح سوریه
7) تاکید بر ادامه "مبارزه مشترک با داعش و جبهه نصرت" و تفکیک بین آنها با مخالفان مسلح.

مخالفان در پای میز مذاکره
برآورد تحولات میدانی سوریه در خلال ماه های اخیر گواه آن است که ضعف مفرط معارضین باصطلاح میانه رو در نبرد همزمان با ارتش سوریه، داعش، کُردها و هم چنین درگیری های گاه و بیگاه داخلی، بیش از هر زمان به موقعیت آنها آسیب رسانده و جایگاه سیاسی و نظامی شان را بسیار متزلزل نموده است. از همین رو و با وضع گفتگوهای سه جانبه میان تهران، مسکو و آنکارا و تاکید بر ضرورت گفتگو، از آمادگی خود برای مشارکت در مذاکرات آستانه سخن به میان آوردند.
 

خبرگزاری رویترز در گزارشی که از امان، پایتخت اردن منتشر کرده، از آمادگی گروه‌های معارض سوری برای شرکت در مذاکرات قزاقستان خبر می‌دهد. بر اساس این گزارش، محمد علوش اعلام کرده است که او هدایت کمیته مذاکره‌کننده شورشیان سوریه را برعهده خواهد گرفت.

محمد علوش ریاست دفتر سیاسی جیش‌الاسلام را برعهده دارد. جیش‌الاسلام عملا ائتلاف گروه‌هایی از معارضین و مخالفان اسد را در بر می‌گیرد که عمدتا نیروهای تندرو سلفی و میانه‌رو تشکیل می‌شوند. عمده فعالیت این گروه در مناطق نزدیک به دمشق است.

محمد علوش خارج از سوریه زندگی می‌کند. انتخاب او به عنوان سرپرست نمایندگان مخالف دولت اسد در مذاکرات صلح آستانه به خاطر آن نبوده که او نفوذ ویژه‌ای بر گروه‌های مخالف دولت اسد دارد. در واقعیت امر، او از چنین نفوذی برخوردار نیست. بلکه علت انتخاب او این است که او عضو کمیته عالی مذاکرات است، یعنی کمیته‌ای که توسط کشورهای غربی و عربستان سعودی سال ۲۰۱۵ تاسیس شد. این در حالی است که عربستان سعودی عملا در مذاکرات شرکت ندارد.

 

تغییر موضعی که معادلات را دگرگون ساخت

از دولت ترکیه به دلیل مرزهای طولانی با عراق و سوریه و خصومت شدید با بشار اسد به عنوان بزرگترین هم پیمان معارضان سوری و تروریست های جبهه النصره و داعش نام برده می شد، با این حال و در فقدان دستیابی به اهداف از پیش تعیین شده و نگرانی از قدرت فزاینده کُردهای وفادار به پ ک ک در شمال سوریه و همچنین تشدید فشارهای داخلی و منطقه ای مبنی بر عدم پشتیبانی از داعش، دولت آنکارا، سرانجام و پس از پافشاری های متعدد از مواضع پیشین عدول کرده و به تغییر رویه در سوریه روی آورده است.

مشارکت نظامی ترکیه در شمال سوریه تحت عنوان عملیات سپر فرات و مبارزه همزمان با ی پ گ، نیروهای سوریه دموکراتیک و داعش بیش از هر زمان تُرک ها را وارد منازعه خونین سوریه ساخته است. مرگ ده ها عضو ارتش در نبردهای فوق الذکر و همچنین افزایش اختلاف های آنکارا با واشنگتن به نزدیکی فزاینده ترکیه به تهران و روسیه انجامیده است.

اظهارات اخیر مقامات ترکیه نشان از عدول کامل آنان از گفته های پیشین خود دارد. مهمت شیمشک، معاون نخست‌وزیر ترکیه، اخیرا گفته است که این کشور دیگربر حل بحران سوریه با کناره‌گیری بشار اسد، اصرار ندارد. به گفته شیمشک اوضاع در شرایط فعلی به نحو چشمگیری تغییر کرده است.

 

معاون نخست‌وزیر ترکیه که در نشست جهانی اقتصاد در داوس صحبت می‌کرد، گفته بود: "تا آنجایی که به موضع ما درمورد بشار اسد مربوط می‌شود، ما فکر می‌کنیم رنج و دردی که مردم سوریه متحمل می‌شوند به وضوح به رژیم بشار اسد مرتبط است. اما ما باید در این مورد واقع‌بین باشیم." شیشک افزود: "اوضاع به نحو چشمگیری تغییر کرده، بنابراین ترکیه نمی‌تواند بیش از این بر رسیدن به توافقی بدون حضوراسد پافشاری کند. این امری واقع‌بینانه نیست."
 
حملات هماهنگ شده ترکیه و روسیه بر علیه داعش برای اولین بار و در طول روزهای اخیر نشان از نزدیکی ترکیه به محور حامیان بشار اسد دارد. نفوذ گسترده ترکیه بر معارضین سوریه توانست زمینه آتش بس در روزهای گذشته را فراهم آورده و آنها را متقاعد به حضور در نشست آستانه نماید.

خبرگزاری آناتولی در 28 دسامبر از آغاز آتش بس سراسری در سوریه نوشته بود، آتش بسی که تا به امروز نسبتا پایدار مانده است. آناتولی گفته بود که قرار است این آتش‌بس در تمامی نقاطی برقرار شود که در آنها نیروهای "رژیم اسد و گروه‌های مخالف" درگیر نبرد هستند. براساس این گزارش، دولت‌های ترکیه و روسیه خواهند کوشید آتش‌بس از نیمه شب چهارشنبه اعلام شود اما این آتش‌بس شامل "تروریست‌ها" نخواهد شد.

پابرجایی آتش بس فوق الذکر و برگزاری نشست آستانه گام مهمی در راستای توافق برای پایان نزاع داخلی سوریه محسوب می شود، گامی که می تواند به امنیت و ثبات داخلی در سوریه و نابودی تروریسم در این کشور منجر گردد.

حضور دمیستورا در آستانه/دور زدن اوباما توسط روس ها

منابع خبری امروز نوشته اند که «استفان دی میستورا» نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه روز شنبه به منظور شرکت در مذاکرات حل بحران این کشور که از دوشنبه این هفته آغاز خواهد شد وارد «آستانه» پایتخت قزاقستان شد.
در همین راستا، «انور جایناکوف» رئیس اداره اطلاع رسانی وزارت امور خارجه قزاقستان اعلام کرد قرار است هیات معارضان سوری شامگاه یکشنبه وارد آستانه شود. این در حالی است که هیات های سوریه، ایران و ترکیه پیش از این وارد پایتخت قزاقستان شده بودند.
 

 

پیش از این شورای امنیت سازمان ملل متحد با انتشار بیانیه ای از اشتیاق خود برای آغاز مذاکرات صلح سوریه در آستانه خبر داده و اعلام کرد: نشست «آستانه» گامی مهم در مسیر مذاکرات آتی در «ژنو» است.
 
شورای امنیت سازمان ملل ضمن حمایت از گفت وگوهای صلح سوریه، اعلام کرد که این گفت وگوها نباید از اهمیت و ارزش کنفرانس ژنو برای صلح در سوریه بکاهد و یا آن را به حاشیه ببرد.

روی کار آمدن دونالد ترامپ در آمریکا و مواضع تند و تیز او بر علیه داعش و تاکیدش بر نزدیکی بر مسکو بیش از پیش بر روند مذاکرات اثر گذارده و موضع بشار اسد در معادلات میدانی را تقویت نموده است.
 
واشنگتن پست پیشتر و قبل از اتمام دوره اوباما نوشته بود، روسیه از تیم دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا برای شرکت در مذاکرات صلح سوریه در قزاقستان دعوت کرده است، بدون اینکه به دولت اوباما اعتنایی کند.
 
دور زدن دولت اوباما توسط روسیه نشانه‌ی دیگری از سردی مناسبات مسکو با دولت اوباما در آن مقطع تعبیر می شد که از عمر آن چند روزی بیشتر باقی نمانده بود.

آن گونه که واشنگتن پست گزارش داده بود، این دعوت اواخر ماه دسامبر در یک گفت‌وگوی تلفنی از سوی سرگئی کیسلیاک، سفیر روسیه در واشنگتن با مایکل فلین مطرح شده است. فلین شخصی است که دونالد ترامپ او را به عنوان مشاور امنیت ملی خود نامزد کرده است.
 
با این حال و با وجود تاکید مسکو مبنی بر حضور آمریکا در نشست آستانه، وزارت خارجه آمریکا گفته است که هیاتی را برای شرکت در مذاکرات صلح سوریه به قزاقستان نخواهد فرستاد و تنها سفیرش را در قزاقستان به عنوان نماینده این کشور به مذاکرات آستانه می فرستد.

ایران پیشتر مخالفت خود با حضور آمریکا در این نشست را اعلام کرده بود. محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران گفته بود: «مخالف حضور آمریکا در نشست آستانه هستیم و دعوتی از آنها نکرده‌ایم».
 
هم‌زمان با ظریف، علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نیز تأکید کرد که به دلیل مخالفت ایران، "هیچ‌گونه دعوت مشترکی" از سوی سه کشور مبتکر مذاکرات (روسیه، ترکیه و ایران) برای حضور آمریکا در مذاکرات صلح سوریه نشده است و "آمریکا در مدیریت و جمع‌بندی نتایج اجلاس آستانه نقشی نخواهد داشت".

شمخانی ضمن تأکید بر حضور "پر رنگ و فعال" ایران در نشست آستانه گفت: «به طور قطع آمریکا در فرآیند گفت‌وگوها و جمع‌بندی نتایج اجلاس آستانه نقشی نخواهد داشت و احتمال دعوت کشور میزبان از آمریکا به عنوان ناظر در اجلاس وجود دارد».
 
انتظار بشار

خبرگزاری رویترز از بیروت پیشتر گزارش در رابطه با انتظارات رئیس جمهور سوریه از این مذاکرات داده بود که بر مبنای آن رئیس جمهور سوریه از گفت‌وگوهای صلح قزاقستان انتظار دارد به جنگ خونین داخلی پایان داده و زمینه‌های برقراری آشتی ملی و حل و فصل اختلافات را فراهم آورد.

بشار اسد در مصاحبه با یک شبکه تلویزیونی ژاپنی درباره مضمون و ماهیت گفت‌وگوهای صلح آستانه سخن رانده و گفته است که هنوز روشن نیست که آیا این گفت‌وگوها صرفا یک دیالوگ سیاسی هستند یا چیزی فراتر از آن. رئیس جمهور سوریه افزوده است که هنوز به درستی روشن نیست که چه کسانی و به نمایندگی از کدام کشورها در این مذاکرات شرکت خواهند کرد. اما انتظار او از این کنفرانس این است که مذاکرات تنها به مسائل سیاسی محدود نشده و همه مسائل مورد اختلاف با نیروهای مخالف دولت را شامل شود.

بر اساس گزارش رویترز، دولت اسد ظرف شش سالی که از درگیری‌های سوریه می‌گذرد، هرگز چنین قوی نبوده است. شکست نظامی مخالفان اسد در حلب و پراکندگی و نفاق حاکم بر گروه‌های اپوزیسیون منجر به تقویت موقعیت دولت دمشق شده است.