عربستان: از اول هم اشتباهی بودیم!
دوشنبه ۲۹ مهر ۱۳۹۲ ساعت ۰۹:۳۸
کد مطلب: 320642
لازم به توضیح است که پنجشنبه گذشته، با اتمام دوره دو ساله کشورهای آذربایجان، گواته مالا، مراکش، پاکستان و توگو در شورای امنیت، کشورهای چاد، عربستان سعودی، لیتونی، نیجریه و شیلی به عنوان اعضای جدید غیر دائم این شورا انتخاب شدند که قرار است این کشورها از اول ژانویه سال ۲۰۱۴ فعالیت خود را آغاز و تا پایان سال ۲۰۱۵ در شورای امنیت عضو باشند. در این بین کشورهای عربستان سعودی که از عضویت در شورا انصراف داد و همچنین لیتونی و چاد برای نخستین بار به عضویت شورای امنیت سازمان ملل در آمدند اما کشورهای شیلی و نیجریه در گذشته نیز عضو شورای امنیت بوده اند.
سؤال تحلیل
باید توجه داشت که آل سعود پانزده سال تمام برای دست یابی به کرسی عضویت غیردائم شورای امنیت سازمان ملل متحد که حساس ترین نهاد جهانی در زمینه صلح و امنیت بین المللی می باشد، تلاش شبانه روزی کرد و حتی چهار سال قبل نیز عربستان تلاش کرد که کرسی لبنان را بخرد.
حال اینکه چرا به رغم این همه تکاپو و دوندگی آل سعود برای عضویت غیردائم در شورای امنیت، وزارت خارجه عربستان به ناگاه و در کمال ناباوری اعلام می کند که از عضویت غیردائم در این شورا انصراف می دهد، پرسشی است که پاسخ به آن نیاز به نگاه عمیق به علل و چرایی این کناره گیری دارد.
بنابراین در این راستا پرسش این است که اساساً چه علل و یا عواملی سبب می شوند که در کمتر از دوازده ساعت به یکباره عربستان که برای نخستین بار در تاریخ خود فرصت ورود به جمع اعضای شورای امنیت را می یابد، اعلام می نماید که ازعضویت غیردائم در شورای امنیت که انصراف داد؟ به راستی علل این اقدام ناگهانی آل سعود در کناره گیری از حضور غیردائم در کرسی شورای امنیت در چه چیز و یا در چه متغیرهایی نهفته است؟
بهانه جویی آل سعود درباره انصراف از عضویت غیردائم در شورای امنیت
وزارت خارجه عربستان سعودی در بیانیه منتشر شده جهت انصراف از عضویت غیردائم در شورای امنیت که بیشتر به یک «بهانه جویی» و توجیه آنچه که نباید توجیه کرد شبیه است تا بیان علل اصلی و حقیقت و پشت پرده ماجرای کناره گیری از حضور غیردائم در شورای امنیت، اعلام کرده است که به خاطر وجود استانداردها دوگانه در شورای امنیت که باعث تضعیف ثمربخشی سازمان ملل می شود حاضر نیست عضویت غیردائم در این شورا را بپذیرد.
در بیانیه وزارت خارجه آل سعود آمده است که شورای امنیت دارای مشکلات ساختاری است و ما شاهد دوگانگی در این شورا و ناکارآمدی آن در برقراری امنیت و ثبات،گرفتن حقوق ملت ها و پایان دادن به جنگ و نزاع در جهان هستیم. وزارت خارجه عربستان دربخشی ازاین بیانیه بیان کرده است، متأسفانه همه تلاش های بین المللی ظرف سال های گذشته منجربه اصلاحات مطلوب نشده است وشورای امنیت نتوانسته جایگاه واقعی در حل مشکلات امنیتی و صلح جهانی ایفا کند.
در بیانیه وزارت خارجه عربستان همچنین این ادعا درج شده است که شورای امنیت در به وجود آوردن منطقه عاری از سلاح کشتارجمعی ناتوان بوده است. اجازه دادن به نظام سوریه برای کشتن مردم خود! و استفاده ازسلاح شیمیایی ازدیگر دلایل ناتوانی شورای امنیت است. درخاتمه وزارت خارجه سعودی ادعا کرده است،عربستان درراستای مسؤلیت تاریخی خود! در قبال امت عربی و اسلامی و حامیان صلح در سطح جهان از قبول عضویت در شورای امنیت تا زمان اصلاح آن و توانمند شدن این شورا در انجام به مسؤلیت های خود در برقراری ثبات جهانی عذرخواهی می کند.
پشت پرده انصراف عربستان از عضویت غیردائم در شورای امنیت
عربستان سعودی درحالی به بهانه وجود استانداردهای دوگانه درشورای امنیت که آن را به نهادی ناکارآمدی دربرقراری امنیت و ثبات،گرفتن حقوق ملت ها وپایان دادن به جنگ و نزاع درجهان مبدل کرده است، ازعضویت غیردائم در این شورا انصراف می دهد که پیش از این با اعزام نیروهای نظامی خود به بحرین، ازروند سرکوب مسلحانه اعتراضات مسالمت آمیز علیه حکومت بحرین، به طور همه جانبه پشتیبانی به عمل آورده، ضمن اینکه از دو سال گذشته نیز از طریق راه اندازی جنگ مخوف امنیتی علیه بشار اسد، به طور گسترده از مخالفان مسلح در سوریه و سرنگونی حکومت رئیس جمهور سوریه به وسیله دخالت نظامی داخلی و خارجی حمایت نموده و هم اینک نیز به عنوان یکی از کشورهای مخل نظم و امنیت و ثبات منطقه ای در غرب آسیا مطرح می باشد.
اما با وجود اینکه آل سعود ظاهراً دلایل متعددی را از قبیل ناتوانی شورای امنیت در عاری کردن خاورمیانه از تسلیحات کشتار جمعی، لاینحل ماندن مسئله فلسطین پس از شصت و پنج سال، عجز و ناتوانی در حل و فصل بحران سوریه و بطورکلی ناکارآمدی این شورای دربرقراری صلح و امنیت بین المللی را به عنوان علل اصلی کناره گیری خود ازعضویت غیردائم در شورای امنیت طرح می کنند، اما نگاهی به عملکردهای داخلی و خارجی آل سعود در قبال موضوعات گوناگون سیاسی، امنیتی و حقوق بشری در ابعاد درونی و منطقه ای و همچنین بین المللی نشان می دهد که اینها همه بهانه هایی بیش نبوده، چرا که اساساً واقعیت درجای دیگری نهفته است که بطوردقیق می توان آن را دررابطه با سه متغیرهای مهم یعنی نارضایتی آل سعود ازعملکرد سازمان ملل در قبال بحران سوریه، مسئله ایران و درکنارآن اعتراض نهادها و چهره های فعال حقوق بشری نسبت به این عضویت مورد تحلیل قرارداد که می توانند به عنوان علل پشت پرده انصراف آل سعود از عضویت غیردائم در شورای امنیت مورد تبیین قرار گیرد که در ادامه بطور مختصر به شرح آن ها پرداخته می شود.
متغییر نخست؛ بحران سوریه
آنچه در وهله اول به ذهن متبادر می شود این است که عربستان از اقدامات شورای امنیت بویژه آمریکا در رابطه با سوریه نگران و عصبانی است. اما توافق آمریکا و روسیه برسر حل دیپلماتیک مسأله سوریه خشم عربستان را از شورای امنیت وعضومؤثر آن یعنی ایالات متحده افزایش داد. قبل از این توافق، بن سلطان رایزنی های بسیاری با کشورهای منطقه و جهان کرد تا آن ها را به دخالت نظامی در سوریه راضی کند.
وی حتی در دیدارش با پوتین، وی را تهدید کرد که اگر روسیه دست ازحمایت دولت اسد برندارد عربستان گروه های افراطی مذهبی درآسیای مرکزی و چچن را تحریک خواهد کرد که المپیک زمستانی را که قرار است سال آینده در روسیه برگزار شود ناامن کند. اما در نهایت آنچه از این رایزنی های گسترده نصیب این کشور شد، واگذاری عرصه نبرد داخلی سوریه به دولت اسد و همراهان منطقه ای (ایران) و جهانی اش(روسیه) بود. این مسأله چنان باعث خشم عربستان شد که این کشور حتی سخنرانی سالانه اش را در مجمع عمومی سازمان ملل در اعتراض به شورای امنیت لغو کرد.
با این وصف اولین متغیر تأثیرگذار در تصمیم بی سابقه عربستان در رابطه با انصراف از عضویت غیردائم در شورای امنیت را اینگونه می توان بیان کرد که این انصراف در حقیقت یک اعتراض تند نسبت به عملکرد شورای امنیت در مقابله با بحران سوریه بوده است.
در واقع این دومین بار در یک ماه اخیر است که به نظر می رسد سعودی‌ها از سازمان ملل اعلام نارضایتی کرده اند. چرا که پیش از این نیز سعود الفیصل وزیر امورخارجه عربستان که قراربود درنشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل سخنرانی کند، برای نخستین بارسخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل را دراعتراض به «تصمیمات شورای امنیت در مورد سوریه و گزارش بازرسان در مورد استفاده از سلاح شیمیایی در حومه دمشق» لغو کرد، چنانکه حتی متن مکتوب سخنرانی که در صورت عدم برگزاری سخنرانی باید میان حاضران توزیع شود نیز توزیع نشد، بطوریکه عربستان برای اولین بار به طور کلی از هرگونه اظهار نظر و سخنرانی در نشست سال جاری مجمع عمومی خودداری کرد.
در حقیقت سرخوردگی سعودی ها از عملکرد شورای امنیت در قبال بحران سوریه که از نظر آل سعود می بایست برای خروج سوریه از بحران، نظام بشار اسد را تحت بند هفتم منشور سازمان ملل یعنی حمله نظامی قرارمی داد، به خوبی قابل درک است، زیرا که شورای امنیت به زعم سران آل سعود با گذشت دوسال نتوانسته موفقیتی دربحران سوریه که ازنظر سعودی ها برای نیل به این موفقیت باید سوریه مورد حمله نظامی قرار می گرفت، بدست آورد و وتوهای متوالی دو کشور مانع نقش مؤثر شورای امنیت شده است!
باید توجه داشت این اقدام بی سابقه، غیرعادی وعجیب و غریب سعودی ها درانصراف ازعضویت غیردائم در شورا که مورد حمایت فرانسه، ترکیه و مصر نیز بوده و در اصل نشانگر شانه خالی کردن عربستان از اقدام جمعی برای برقراری صلح و ثبات درجهان است، درحالی صورت می گیرد که شورای امنیت اخیراً پویاترین نقش را ظرف دهه های گذشته ایفا کرده و موفق به صدور قطعنامه۲۱۱۸ درباره خلع سلاح شیمیایی در سوریه شده و بر راه کار سیاسی برای حل بحران سوریه تأکید کرده است.
متغیر دوم؛ اعلام اعتراض به قدرت دیپلماسی ایران
متغیر دیگر، توافق احتمالی آمریکا با ایران برسر برنامه صلح آمیزهسته ای این کشور است.عربستان سعودی همواره ایران را رقیب منطقه ای (از قبل از انقلاب اسلامی) و ایدئولوژیک خود (از بعد ازانقلاب اسلامی) می دانسته و تمام تلاش خود را برای مقابله با قدرت گیری ایران بکار برده است. عربستان ازروابط جدید ایران و گروه۱+۵ ناخشنود است. ایران اعلام کرده که از حق غنی سازی خود نمی گذرد و به نظر می رسد که کشورهای غربی نیزبه این اجماع رسیده باشند که غنی سازی داخلی خط قرمز ایران است وباید این حق را برای ایران بپذیرند. این مسأله نگرانی مقامات سعودی را درپی داشته؛ چرا که در صورت پذیرش حق غنی سازی در داخل برای ایران، جمهوری اسلامی ایران بطوررسمی به باشگاه هسته ای جهان وارد می شود؛ امری که باعث قدرت بیش از پیش جمهوری اسلامی بویژه در بعد نرم افزاری خواهد شد.
بر این اساس، احتمالاً اشاره عربستان به نبود تلاش شورای امنیت برای فشار بر ایران جهت کنار گذاشتن حق استفاده صلح آمیز از انرژی هسته ای است. البته ایران بارها اعلام کرده و نشان داده که نه به دنبال سلاح هسته ای بوده، و نه خواهد رفت.
بنابراین بصورت کلی اینگونه می توان بیان داشت که تحرکات دیپلماتیکی ایران طی ماه های اخیر که بخصوص در نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک از طریق بکارگیری دیپلماسی هوشمندانه برای ارتقای بیش از پیش موقعیت وجایگاه منطقه ای و جهانی به اوج خود رسید، به عنوان متغیر دوم می تواند مطرح باشد که درانصراف اعتراض گونه عربستان از عضویت غیردائم در شورای امنیت به رغم خواست قبلی خود، تأثیرگذار بوده است. چرا که نزدیک شدن روابط ایران و غرب و توجه بی‌سابقه به هیئت ایرانی در سازمان ملل، یکی از دلایل دیگر نا خرسندی عربستان از این سازمان و کشورهای غربی و رد عضویت در شورای امنیت می باشد.
در حقیقت در این مسئله شکی نیست که سعودی‌ها از این موضوع که جمهوری اسلامی ایران قدرتمندترین کشور در غرب آسیا بوده و مهمترین رقیب عربستان درمنطقه بشمار می رود، توجهات را در مجمع عمومی سازمان ملل به خود جلب کرد و نوعی از گرمی در روابط ایران و غرب ایجاد شد، راضی نیستند. زیرا تحقق کامل این مسئله درنهایت به ضرر عربستان تمام شده که همواره از تیرگی روابط ایران و غرب سود برده است، تمام خواهد شد. بنابراین از این منظرگاه نیز به نظر می رسد عربستان در اعتراض به ایجاد چنین شرایطی است که نارضایتی خود را به غربی ها اعلام داشته و بدین طریق درراستای اقدامی اعتراض گونه و بخاطر اینکه اعلام بدارد سازمان مللی که ایران را مورد تشویق قرارمی دهد واعضای مؤثر آن بدنبال بهبود و تقویت مناسبات خویش با ایران هستند، از عضویت غیردائم در شورای امنیت انصراف می دهد.
متغیر سوم؛ اعتراض های نهادهای حقوق بشری به عضویت آل سعود در شورا
اما متغیر سوم در رابطه با اعلام انصراف عربستان ازعضویت غیردائم در شورای امنیت به اعتراض ها وانتقاد های نهادها وچهره های مؤثروفعال حقوق بشری ازاعطای چنین جایگاهی به عربستان که یکی از ناقضان اصلی حقوق بشر در جهان می باشد، بر می گردد. برای همین است که حضورعربستان سعودی در میان اعضای جدید غیردائم شورای امنیت، بلافاصله انتقاد نهادها و چهره‌های حقوق‌بشری را بیش از پیش برانگیخته بود.
در واقع با وجود انتقادات عربستان نسبت به بی‌توجهی کشورهای عضو شورای امنیت به «تجاوز حقوق‌بشر» در کشورهای مختلف جهان، مقامات مسئول حقوق‌بشری دولت عربستان را به اتهام نقض حقوق‌بشر در قبال شهروندانش متهم کرده و معتقدند که این دولت شایسته عضویت در شورای امنیت به عنوان نهادی بین‌المللی برای برقراری صلح و امنیت جهانی نیست. در این میان، فیلیپ بولوپیون مدیر حقوقی دیده‌بان حقوق‌بشر سازمان ملل متحد گفته است که «اعتبار شورای امنیت سازمان ملل متحد اقتضا می‌کند که عضو جدید این شورا به رعایت حقوق‌بشر در عرصه داخلی پایبند باشد».
بنابراین اعتراض های نهادهای حقوق بشری را نیز می توان به عنوان یکی دیگر از عوامل ومتغیرهای نقش آفرین و تأثیرگذار دراعلام انصراف عربستان ازعضویت در شورای امنیت که ممکن بود در صورت ادامه این عضویت و احراز جایگاه جدید بین المللی، بیش از پیش با فشارهای بین المللی مبنی بر رعایت حقوق بشر مواجه گردد برشمرد.
انصراف عربستان ازعضویت در شورای امنیت، یک رفتار بی سابقه است. زیرا که عضویت شورا نیازبه این دارد تا کشوری، خود را نامزد کند تا به عضویت شورا درآید و عربستان که خود با بکارگیری تمامی امکانات موجودش خواستارعضویت درشورای امنیت شده بود، درکمتر از دوازده ساعت با صدور بیانیه ای از این عضویت انصراف داده و و با بهانه جویی های متعددی اعلام می دارد که به دلیل وجود معیارهای دوگانه در شورای امنیت که موجب ناکارآمدی این شورا در برقراری صلح و امنیت بین المللی شده است، حاضر نیست عضویت غیردائم شورای امنیت را بپذیرد.
آل سعود برای توجیه این اقدام خویش، دلایلی همانندعدم تغیرساختاری درشورای امنیت، ناتوانی این شورا درحل موضوع فلسطین پس ازگذشت ۶۵ سال، خالی نشدن خاورمیانه از سلاح کشتار جمعی، عدم تحرک این شورا درباره به کارگیری سلاح شیمیایی در سوریه! را مطرح کردند.
اما آنچه مشخص است تأکید بر این نکته است که دلایل واقعی اینها نمی تواند باشد بلکه واقعیت در جایی دیگری نهفته و به نارضایتی عربستان از سازمان ملل که عملکرد و اقدامات آن بویژه در قبال بحران سوریه مطابق میل و نظر سعودی ها نبوده است بر می گردد.
ضمن اینکه به این نکته نیزباید دقت نظر مبذول داشت که سران آل سعود نسبت به رویکرد سازمان ملل درقبال ایران نیزبشدت ناخرسندهستند، چنانکه سعود الفیصل درماه گذشته میلادی هنگامی که درصحن سازمان ملل غربی ها را مشغول مذاکره با ایران دید سرخورده شد؛ دیدارهای چندانی با شخصیت های غربی نداشت؛ اظهارنظری نکرد و ازلحظه ورود سرخورده و آشفته و لرزان بود بطوریکه همراهانش مانع از زمین خوردن وی شدند. سعود الفیصل در مجمع عمومی هم سخنرانی نکرد و حتی از نماینده دائم سعودی ها در سازمان نیز نخواست که به جای وی سخنرانی کند.
بنابراین در واقع به نظرمی رسد که دلایلی مهم تر از آنچه که وزارت خارجه عربستان دربیانیه خویش منتشر کرده است و به برخی ازآن ها نیزدر سطور بالا اشاره شد وجود دارند که باعث انصراف سعودی ها از عضویت غیردائم در شورای امنیت شده اند.
