چرا به امام علي (ع) ابوتراب مي‌گويند؟

 

تراب به معناي خاك[1] و نيز خود زمين[2] آمده است. اين كنيه در مفهوم لغوي به معناي پدر خاك و پدر زمين است. اين كنيه را اولين بار پيامبر خدا صلي الله عليه و آله براي امير المومنين به كار برد.
 

اما علت نام‌گذاري حضرت به اين كنيه: بنابر روايات متعدد،‌ رسول خدا (ص) در غزوه ذات العشيره، در سال دوم هجري[3] آن حضرت را با كنيه ابوتراب خطاب كرد. اين جريان به نقل از عمار ياسر چنين نقل شده است: من و علي در غزوه ذات العشيره كنار هم بوديم. وقتي پيامبر به ذات العشيره رسيد و اقامت گزيد، ديديم افرادي از قبيله بني مدلج در كنار نخلستان و چشمه خود مشغول به كار هستند. امير المومنين به من گفت آيا مي‌خواهي نزد اين قوم برويم و ببينيم چه مي‌كنند؟ گفتم‌ برويم. سپس نزد آن‌ها رفتيم و مدتي به كار آن‌ها نظاره كرديم. در اين موقع، خواب بر چشمان‌مان غالب شد. سپس من و علي عليه‌السلام در كنار نخل‌ها مدت كوتاهي خوابيديم. پيامبر به كنار ما آمده و ما را بيدار كرد. ما در حالي كه خاك را از لباس‌هايمان پاك مي‌كرديم، پيامبر چون مشاهده كرد كه مقداري خاك بر سر و روي اميرالمومنين است خطاب به ايشان فرمود: تو را چه شده يا ابا تراب؟ سپس فرمود:‌ آيا مي‌خواهي شقي‌ترين مردم را به تو معرفي كنم؟ گفتيم بله يا رسول الله. فرمود: ... كسي كه به تو ضربه مي‌زند ... به گونه‌اي كه اين قسمت (ظاهرا اشاره به سر و صورت حضرت نمودند) با خونت آغشته مي‌شود.[4]
 

2- عباية بن ربعى در وجه ديگر اين نامگذارى مى گويد: به ابن عباس گفتم: چرا رسول خدا على(ع) را »ابوتراب« ناميد؟ گفت: چون على صاحب زمين است و پس از پيامبر(ص) حجت خدا بر اهل زمين است و به وسيله او زمين و آرامش آن باقى است، از اين رو او را «ابوتراب» ناميد.

از رسول خدا شنيدم: «وقتى روز قيامت به پا مى شود، آن قدر ثواب و كرامت نصيب شيعيان على(ع) مى شود كه كفار با ديدن اين صحنه مى گويند: اى كاش ما از خاك، يعنى از شيعيان على بن ابى طالب بوديم».(5)

 

پي نوشت: ---------------------

[1] . حسين مصطفوي، التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج1، ص412-413.

[2] . راغب اصفهاني، المفردات في غريب القرآن، ص73.

[3] . طبري،‌ تاريخ الامم و الملوك، ج2، ص123.

[4] . محمد بن اسحاق بن يسار، سيره النبي صلي الله عليه و آله، ج2، ص434؛ احمد حنبل، مسند، ج4، ص263 همچنين برخي ديگر از نويسندگان نيز اين مطلب را با تفاوت‌هايي آورده‌اند. به عنوان نمونه:‌ طبري، تاريخ الامم و الملوك، ج2، ص123؛ ابن شهراشوب، مناقب آل ابي‌طالب، ج2، ص305؛ حاكم نيشابوري، المستدرك علي الصحيحين،‌ ج3، ص140.

[5] اصغر ناظم زاده، مظهر ولايت، ص 39.