قانعی‌راد در نشست «بیم‌ها و امیدها در جهانی پر مخاطره» مطرح کرد:
امید به مردم با شیوه های پوپولیستی!
دوشنبه ۱۰ خرداد ۱۳۹۵ ساعت ۱۲:۱۶
کد مطلب: 494542
* خودکشی در ملأ عام، بزرگترین آسیب اجتماعی ما در آینده است
قانعی‌راد در ابتدای سخنان خود در موضوع «امید اجتماعی؛ خودکشی‌های شهری» عنوان کرد: طی بررسی که در سال 95 شده بود بزرگترین آسیب اجتماعی ما در آینده خودکشی در ملأ عام خواهد بود. این خودکشی ها مرد 65 ساله که از پل عابر پیاده میرداماد خود را حلق آویز کرده بود تا دختر 13 ساله‌ای که پس از بحث با مادرش خود را از یکی از پل‌های خیابان نیایش آویزان کرد.
وی در ادامه افزود: حتی خودسوزی‌های دست‌فروشان نیز به اینها اضافه می‌شوند و یک مورد دیگر نیز که البته در ملأ عام نبود خودکشی سه خواهر که دسته جمعی اقدام به خودکشی کردند و همینطور خودکشی‌هایی که در مترو تهران در دروازه دولت، میرداماد و دیگر ایستگاه‌ها اتفاق افتاد که شاید بتوان گفت تقریبا برای اولین بار و به صورت محدود این خودکشی‌ها به عرصه عمومی کشیده شده بود، درحالیکه در گذشته خودکشی‌ها اصولا در خلوت و انزوا صورت می‌گرفت و نه در ملأ عام.
قانعی راد با اشاره به اینکه این نمونه‌ها بازنمایی مشکلات شهری ما است، توضیح داد: باید با فقدان امید اجتماعی این معضل را در ارتباط قرار داد و درباره آن بیشتر صحبت کرد من در مصاحبه‌های خود در گذشته هم گفتم که این امر به نحوی می‌خواهد وجدان شهروندان را مورد خطاب قرار دهد.
این استاد جامعه شناسی دانشگاه همچنین اظهار داشت: هنوز در جامعه ما مشکل است که ما خودکشی را یک کنش معنادار تلقی کنیم، ما معمولا افرادی را که خودکشی می‌کنند از نظر اجتماعی ترد می‌کنیم و می‌گوییم که اینها کار بی معنایی انجام داده‌اند. حتی در مصاحبه‌هایی که وزیر بهداشت یا رییس سازمان بهزیستی انجام داده بودند هر دو به افسردگی جامعه اشاره کرده بودند. رییس یکی از انجمن‌های علمی نیز عنوان کرده بود 23 درصد مردم ایران حداقل دارای یک اختلال روانی و 12 درصد هم افسردگی جدی دارند.
وی در ادامه یادآور شد: بین کسانی که عمل قهرمانانه برای وطن انجام می‌دهند و کشته می‌شوند تا کسانی که خودکشی می‌کنند به لحاظ اخلاقی تفاوت وجود دارد اما همین خودکشی هم یک کنش معنادار است و حداقلش این است که می‌خواهد یک فروپاشی و پایان شخصی را جار بزند، به جای اینکه این کار را به صورت محدود انجام دهد. بنابراین انسان در جستجوی معنا است و زمانی که دقیقا همه امیدهایش از هم می‌پاشد و احساس بی معنایی می‌کند، دست به چنین عملی می‌زند.
وی با گله از برخی مسئولین که صرفاً به این مسئله نگاهی پلیسی و قضائی دارند، گفت: معمولاً سریع پرونده‌ها را مختومه اعمال می‌کنند درحالی که در مواردی که این خودکشی‌ها ناموفق است، باید محققین روانشناسی و اجتماعی حضور پیدا کنند، فرضیه‌ها به آزمون گذاشته شوند و باید بحث کنند تا به نتیجه‌ای از این کنش برسند.
قانعی‌راد درباره امید اجتماعی گفت: امید اجتماعی نشان‌دهنده میل ما به ساختن تاریخ و امکان تأثیرگذاری ما بر تاریخ حکایت می‌کند. حال این تأثیرگذاری از خرد تا کلان می‌تواند باشد. زمانی که ما نمی‌توانیم تاریخ را پیشگویی کنیم در چنین شرایطی امید خود را از دست می‌دهیم و ممکن است برخی آخرالزمان شخصی خود را رقم بزنند و باور خود به جامعه و خود را از دست بدهند.
رییس انجمن جامعه شناسی ایران با تأکید بر اینکه این نوع خودکشی‌ها با خودکشی همراه با افسردگی متفاوت است، توضیح داد: بسیاری از موارد خودکشی در اصطلاح «دورکیم» خودخواهانه گفته می‌شود، به دلیل زیاده طلبی افراد است، اما در خودکشی شهری ما به نوعی نیرو و عاطفه و کنشگری دیده می‌شود، یعنی فرد افسرده نیست، شاید پیشینه افسردگی اندکی هم داشته باشد اما اینجا برون‌گرایی مشاهده می‌شود و این با نظری که وزیر بهداشت و سایر مسئولین بهزیستی و ... دارند متفاوت است.
* همه خودکشی‌ها ناشی از ناامیدی نیست
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش گفت: انسان‌های پرتلاشی که ناگاه به پوچی در تلاش‌های خود می‌رسند ممکن است دست به این نوع خودکشی بزنند، موارد مطالعه من شامل کسانی بودند که مشارکت اجتماعی داشتند و کم و بیش هنجارهای اجتماعی را رعایت می‌کردند، بنابراین اینها دچار سردرگمی و افسردگی نبودند، حتی تا لحظه آخر هم به دنبال هنجارشکنی نبودند. اینها حتی کسانی بودند که به رخدادهای طبیعی امید بسته بودند و بنابراین من این نوع خودکشی را از خودکشی ناشی از ناامیدی شدید جدا می‌کنم.
رئیس انجمن جامعه‌شناسی با اشاره به اینکه بسیاری از خانواده‌های این افراد دارای همدلی با فرزندانشان نیستند، توضیح داد: این افراد البته به دنبال شورش علیه اقتدار خانواده خود نیستند، در عین حال که با این اقتدار ازخودبیگانه هستند اما شرایط یا تمایل شورش علیه آن را ندارد، بنابراین این افراد سعی می‌کنند پایان زندگی خود را اعلام کنند.
وی درباره برخورد با مسئله خودکشی‌های شهری گفت: حال در این شرایط خشونت نمادین در جامعه و اختلالات این مدلی اجتماعی، متأسفانه نهادهای اجتماعی ما از تولید امید اجتماعی ناتوان است، بنابراین به قول دورکیم این جامعه است که مریض می‌شود و بیماری در افراد به صورت نارسایی‌های روانشناختی بروز پیدا می‌کند. فرآیندهای تولید امید اجتماعی در جامعه سیاسی، فرهنگی و اجتماعی هستند برای مثال خود انتخابات یک فرآیند تولید امید اجتماعی است و همیشه می‌بینیم که در انتخابات لیست‌های مختلف بیرون می‌آید و فقط هم در ایران نیست، معمولا در انتخابات می‌خواهند بگویند که شما می‌توانید آینده را بسازید، به این ترتیب در دل مردم شور و شوق ایجاد می‌کنند.
قانعی راد اظهار داشت: پس از انتخابات هم مسئله گفت‌وگوهای ملی است که باید در بین گروه‌های مختلف اجتماعی شادابی ایجاد کرد، حرف‌هایی زده شود که امید در دل مردم برانگیخته شود. البته نباید به شیوه‌های پوپولیستی به مردم امید داد، چه بسا امیدهای کاذب هم یک زمانی بتواند در کاهش نرخ‌های افسردگی و رفتارهای اجتماعی پرخطر تأثیرگذار باشد! ما مسئولین را به این دعوت می‌کنیم که به امید اجتماعی مردم را دعوت کنند، چند ماهی است که چنین چیزی را در دولت امید مشاهده نمی‌کنیم.
