پرسش بنیادین این است که با توجه به اصل امر به معروف و داشتن گنجینه های معرفتی متعدد در این باره، مردم، مدیران و مسئولان هم اینک چقدر فرهنگ نقدپذیری دارند؟

سرویس اندیشه جهان نیوز- حسین صادقی: امام ماوردی کتاب نصیحه الملوک را به ده باب تقسيم کرده است. ما در اینجا تنها قدری درباره باب اول آن خواهیم گفت:

باب اول: در تشويق و ترغيب برای قبول و پذيرش نصيحت است، بدین سبب که پادشاهان و رؤسای دولت مستحق و سزاواتر برای اندرز و پند هستند. دلایل این استحقاق را این گونه برمی شمارد:

۱. تا از مشکلات اهل جهل و عادت بد برهند.

۲. در نتيجه گيری از پند و اندرز رغبت حاصل کنند، زيرا نصيحت رهنمای راه پيروزی است.

۳. آنها از همه بيشتر بار سنگين و مسؤليت بدوش دارند، و از ممارست به امور شخصی بسيار دورند، و همه کسانيکه ايشان از آنها طلب همکاری ميکنند همکاران واقعی نيستند، ونه هرکسی را که دوست ميپندارند دوستان حقييقی و مستقل اند ـ يعنی حتماً در پی هدفی گام بر می دارند.

۴. آنها نسبت به سايرين از همنشينی دانشمندان و علما و حضور در مجالس زهاد، واعظين، و فقها محروم اند.

۵. آنها نسبت به ساير مردم کمتر پند پذيرند، و کمتر به پند و نصيحت گوش ميدهند، بويژه آنگاهيکه با خواهشات شخصی ايشان مخالف باشد.

۶. آنها کمترين بهره را از نصيحت مصلحين و دوستی مشفقين مي برند، زيرا اکثريت اطرافيان ايشان از وزرا و غيره تنها همان سخنانی را به آنها مي گويند که هوای نفس مقامات خواهان آنست و تنها چيزی را پيشکش مي کنند که رأی رییس آنرا می پذيرد، آن هم بخاطرحفظ مناصب خود، ادامه مطامع شخصی و اميد بلند رفتن مرتبه و مقام دولتی ايشان.

امام ماوردی به نصيحت مقام ويژه ای قايل است، چون نصيحت را عقل می پذيرد بر خلاف هوای نفس.

چنان که دیدیم در سنت ایرانی- اسلامی، نصیحت این گونه جایگاه رفیعی دارد. نصیحت یا امر به معروف شامل نصیحت مردم نسبت به حکام، حکام نسبت به یکدیگر و حکام نسبت به مردم می شود. بهتر است به جای واژه حکام از واژه متصدیان امور یا مدیران رسمی بهره بگیریم؛ چون در مردم سالاری دینی مردم بر سرنوشت خویش حاکم بوده و بنابراین حکام واقعی هستند(تا جایی که اراده آنها با اراده الهی تنافی نداشته باشد).

پرسش بنیادین این است که با توجه به اصل امر به معروف و وجود گنجینه های معرفتی مانند آن چه از امام ماوردی، امام محمد غزالی (نصیحه الملوک)، خواجه نظام الملک (سیاست نامه) و... داریم، مردم، مدیران و مسئولان هم اینک چقدر فرهنگ نقدپذیری دارند؟