یک صحنه و دو بازیگر؛ و لزوم تعدیل وضع موجود

جهان نيوز - مجتبی شاکری*: یک صحنه و دو بازیگر؛ عنوانی که می توان به رابطه جامعه با دو عنصر زن و مرد داد؛ با همین نگاه می توان به نقد جامعه پس از انقلاب اسلامی و مهندسی روابط اجتماعی و تعامل میان زن و مرد در جامعه ی ما که از ویژگی هایی کاملاً متفاوت با ایران قبل از انقلاب و بسیاری از جوامع فعلی بیگانه اعم از غربی و شرقی برخوردار بوده است، نشست؛ البته نقد واقع بینانه!

ایجاد تغییر و تحوّل در نحوه ی تعامل جنسیت ها در بخش های مختلف زندگی اجتماعی بویژه در دو دهه ی اخیر از شدت و ضعف خاصی تبعیت داشته و نگرش های متفاوتی پیرامون ضرورت و لزوم پای بندی به جدا سازی و تفکیک زن و مرد در محیط های کار، تحصیل، تفریح، ورزش و... وجود داشته و هم اکنون نیز گه گاهی متناسب با ظرفیت های زمانی، بستر این مبحث در جامعه ما فراهم می شود؛اما هیچ یک از دو طرف دعوا چه آنانی که له ثابت بودن رویه های موجود و عادی سازی روابط زن و مرد و چه کسانی که علیه وضعیت موجود و لزوم تفکیک جنسیتی سخن به زبان می رانند،هیچ یک گفتار خود را معطوف به تجربه علمی و عملی نمی کند و صرفا با استناد به نظریاتی به جنگ یکدیگر می روند؛البته بیشتر جنگ رسانه ای!

برداشت فحوایی بنده از سخنان شهردار تهران در خصوص موضوع تفکیک جنسیتی بیشتر بر تنظیم و مهندسی معنوی و عقلانی رابطه شاغلین زن و مرد شاغل در شهرداری تهران که آنهم معلول کارکرد این نهاد است تاکید دارد تا جدا سازی جنسی و دیوار کشی بین زن و مرد؛که البته این بحث هم دارای ساختاری نو و از جهاتی هم در بُعد اجتماعی زمان، یک مسئله ی تاریخی و فراگیر تلقی می شود و به نظر می رسد دعوای رسانه ای حاضر پیرامون این طرح در شهرداری صرف نظر از عقده گشایی مرسوم و تلخ سیاسی رایج در کشور ما به نوعی تمرین تضارب آرا از جنس ایرانی می باشد و نباید دو طرف شاکله این بحث را به سمت سیاست و سیاست بازی ببرند،بلکه باید از جوانب مختلف نظیر توسعه اجتماعی و فرهنگ اسلامی-ایرانی به آن توجه شود.

توصیه بنده این است که موضوع اختلاط یا تفکیک چه در شهرداری تهران و چه در دانشگاهها، به اعتبار تغییر و تحولاتی که در دوران نوین در روابط اجتماعی میان افراد تحقق یافته است ـ و به دنبال تحولات ارتباطی، فنی و فرهنگی و دگرگونی در بستر ساختار اقتصادی و تغییر در مبانی تقسیم کار، بخصوص ـ باید مورد توجه کسانی که به مبانی ارزشی روابط اجتماعی اهمیت بیش تری داده اند، قرار گیرد؛و بر همین اساس با خلق بستر برای شهردار و شهرداری تهران که اقدام به اجرای این طرح نموده اند،تمام نخبگان علمی و عملی با رصد تحولات و هزینه- فایده اقدامات شهرداری تهران،به آن به چشم یک پایلوت بنگرند تا در صورت داشتن مزایا،آن را در تمام بدنه دولت و نهادهای مهمی مثل دانشگاه ها بسط و گسترش دهند.

در حال حاضر و در یکی، دو دهه ی اخیر تنها جامعه ی ما نیست که این مسئله تنظیم روابط بین زن و مرد را به عنوان یک مسئله ی مهم جامعه شناختی و یا فرهنگ شناختی، بلکه به عنوان یک موضوع فرهنگی و اجتماعی مورد ملاحظه و امعان نظر قرار داده است و از این رو موجب برانگیختن حساسیت ها پیرامون این موضوع از ناحیه ی گروه های اجتماعی مختلف، چه در شهرداری نظیر کارکنان و چه بیرون از شهرداری نخبگان و اصحاب رسانه را فراهم آورده است؛اما به نظر می رسد که مخالفین اجرای این طرح از سعه صدر کمتری برخورداند و به نظر بنده با دادن این فرصت به شهرداری تهران،می توانیم مقدمات تجربی خوبی برای تبیین و تعریف آرمانها در خصوص تنظیم رابطه زن و مرد در صحنه جامعه بصورت اعم و شاغلین در محیط اداره را اکتساب کنیم.

اجرای این طرح در درون شهرداری تهران به اقتضای شرایط جغرافیایی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و یا بین المللی در برهه کنونی، هویت خاص را به این نهاد اجتماعی اطلاق می کند که باید عاقلانه،عالمانه و عازمانه گام برداشته شود؛چرا که این رویکرد تازه در صورت موفقیت می تواند گامی بلند در راستای تمدن سازی بر پایه اسلامیت و انسانیت باشد و از این هر گونه عمل غیرکارشناسی و پرشتاب به صرف ارضا رسانه ها،افکار عمومی و آیندگان را تجربه ای تلخ مواجه خواهد کرد.

کسانی که تفکیک جنسی را به لحاظ کارکرد اجتماعی امروز، مفید نمی بینند بر این عقیده اند که، پویایی اجتماعی و پویایی در مشاغل، و فعال کردن نیروی کار جامعه به شما اجازه نمی دهد که روی این موضوع ایستادگی کرده و به عنوان یک اصل در برنامه ریزی های عمومی تلقی کنید. به نظر این عده در برنامه ریزی های عمومی می توان مبانی و اصول و تکیه گاه های اخلاقی روابط انسانی را (روابط انسانی به معنای اعم) مثل روابط مرد با مرد، بزرگ با کوچک، رییس با مرئوس، کارفرما با کارگر بر اساس مبانی اخلاقی قرار داد و اگر این روابط بر اساس مبانی اخلاقی باشد قطعا ضرورتی به طرح جداسازی جنسی پیدا نمی شود؛اما باید ضمن احترام به عقاید این عده از منتقدان گفته شود که اولا طرح شهردار تهران اگرچه نام تفکیک جنسیتی به خود گرفته است ولیکن بیشتر بر جنبه تنظیم رابطه شاغلین زن و مرد در یک نهاد اجتماعی است و فهم این موضوع می تواند به ارائه نقدهای واقع بینانه کمک کند و در ثانی اجرای این طرح به مراتب سود و کارآئی بیشتری از حفظ وضع موجود در جامعه ای پر از ابهام در نحوه ارتباطات شخصی و عمومی را خواهد داشت؛و اجرای این طرح بیشتر تعدیل وضع موجود است.

خلاقیت و نواندیشی در بازتعریف روابط اجتماعی و اداری که بتواند تکریم شخصیت زن ومرد را در پی داشته باشد و عقلانیت و کارآمدی روابط را جایگزین فرصت سوزی وروابط مغلوط کند ؛ قطعا حرکت در راستای مهندسی جدید روابط و فرهنگ سازی در راستای جامعه سالم است . نقش «باور» ، «اخلاق» ، «احکام» ، «قوانین» و «عرف» در جامعه ما برای تنظیم لایه های در هم تنیده ی حرکت اجتماعی باید به درستی مورد شناسایی و جانمایی در فرهنگ و رفتار جامعه قرار گیرد . نمی توان و نباید با تمرکز بر روی یکی دیگری را نادیده انگاشت . تکیه بر اخلاق اجتماعی و به حاشیه راندن قوانین و درشت نمایی باورها و اعتقادات و راه بستن بر اجرای احکام و... فرهنگ جامعه را از اعتدال و پویایی لازم به ناهماهنگی و یا حرکت کاریکاتور مانند سوق می دهد.
*عضو شورای شهر تهران