۱
مسؤولیت‌دولت‌دربهشتی‌وجهنمی‌کردن مردم
شنبه ۱۰ خرداد ۱۳۹۳ ساعت ۲۲:۴۲
کد مطلب: 362830
با توجه به سخنان اخیر ریاست محترم جمهوری مبنی بر اینکه "به‌زور شلاق نمی‌شود مردم را راهی بهشت کرد" در این یادداشت به‌اجمال به این سؤال پاسخ داده می‌شود که آیا اساساً دولت و حکومت درباره سرنوشت و بهشت و جهنمی شدن مردم خود وظیفه‌ای دارد یا خیر؟
«ماهیت حکومت» از جمله مباحث بسیار مفصل و طولانی طی تاریخ است که از دیرباز مباحث بسیار زیادی حول آن شکل گرفته و نظریات بسیاری در این خصوص ارائه شده است؛ و عمدتاً پاسخ به ماهیت حکومت در جواب به پرسش اساسی‌تر دیگری شکل گرفته است که آن همانا ماهیت طبیعت انسان (اعم از آنکه انسان طبعاً سیاسی است یا غیرسیاسی؟ انسان طبعاً فردگراست یا جمع‌‌گرا؟ انسان طبعاً کمال‌پذیر است یا کمال‌ناپذیر و ...) و همچنین مباحثی حول معرفت‌شناسی و هستی‌شناسی است که سخن گفتن از جزئیات این موارد، قطعاً در حوصله و مجال این یادداشت نخواهد بود.
با این حال در یک گونه جمع‌بندی کلی، امروزه نظام‌ها و حکومت‌های دنیا را به ۲ گونه نظام می‌توان تقسیم‌بندی کرد. یک دسته از نظام‌ها که سکولاریسم را پیشه خود کرده‌اند و دسته دیگر نظام‌های توحیدی که بر اساس یک سلسله مباحث عمیق معرفت شناسی، هستی شناسی و انسان شناسی، جهان‌بینی توحیدی را در پیش گرفته‌اند که نظام جمهوری اسلامی ایران، معتبرترین و اصیل‌ترین نظام موجود از این نظام‌های گونه اخیر است.
اما تفاوت این نظام‌ها دقیقاً در کجاست؟ پاسخ به این سؤال می‌تواند گره این مسئله را بگشاید که آیا حکومت‌ها در سرنوشت انسان‌ها وظیفه‌ای دارند یا خیر؟
در نظام‌های مبتنی بر اندیشه به‌اصطلاح مدرن (مدرن به‌معنای اندیشهای و نه تکنولوژیک) که "فردیت" جوهره اساسی آن را تشکیل می‌دهد، هرگونه "مرجعیت بیرون از انسان" نفی می‌شود و خود انسان تبدیل به غایت می‌شود؛ نه‌اینکه انسان به‌دنبال غایت یا هدفی در این دنیا باشد؛ چه آنکه اساساً در این نوع نظامات هدفی غایی برای خلقت جهان به‌طور کامل نفی می‌گردد (رجوع کنید به آرای اسپینوزا فیلسوف یهودی). و از طرف دیگر در اندیشه فیلسوفان اصلی این اندیشه (نظیر کانت) وجود خدا نیز مسئله‌ای غیرقابل اثبات تلقی می‌گردد. خلاصه آنکه در اندیشه حاکم بر جهان غرب امروز، هستی و خلقت به‌مثابه کتابی در نظر گرفته می‌شود که صفحه اول (مبدأ) و صفحه آخر (معاد) آن افتاده و به‌معنایی و عبارتی دیگر از ۴ علت (فاعلی، مادی، صوری و غایی) دو علت فاعلی و غایی برای جهان حذف و صرفاً علتهای مادی و صوری باقی می‌ماند.
بدین ترتیب در اندیشه رژیم‌های سکولار غربی، به‌دلیل حذف مبدأ (خدا) و معاد از زندگی و جایگزینی انسان به‌جای خدا، اصولاً دولت‌ها هیچ وظیفه‌ای درباره سرنوشت انسان‌ها ندارند بلکه دولت‌ها به‌تعبیر توماس هابز (از فلاسفه مشهور غربی)، در حقیقت صرفاًلویاتان (غول) هستند که مردم فقط باید از آن بترسند و از ترس این غول، به یکدیگر ضرر و زیان نرسانند. چراکه اساساً در چنین اندیشهای انسان‌ها نه یک سری مخلوقاتِ به‌دنبال سعادت، بلکه گرگ‌هایی هستند که وقتی روبه‌روی هم می‌خوابند باید یک چشمشان باز باشد تا همدیگر را ندرند. (تعبیر "انسان گرگ انسان است" در اندیشه هابز)
در چنین شبه‌اندیشه‌های انحرافیِ منکرِ مبدأ و معاد، دولت‌ها به‌عنوان "شر ضروری" تلقی می‌شوند که تنها وظیفه آنها تأمین امنیت و رفاه است و هیچ وظیفه‌ای در راستای سعادت انسان ندارند.
بین فلاسفه اخیر غربی نیز، جان استوارت میل فیلسوف انگلیسی به‌عنوان یکی از بنیان‌گذاران لیبرالیسم مدرن، به‌صراحت در رساله مشهور خود (رساله آزادی) که جزو کتاب‌های مقدس! لیبرال‌ها است، در ذیل بحثی با عنوان مشروعیت حکومت، بر لزوم نادیده گرفتن مسئله‌ای با عنوان "سعادت (کمال) انسان‌ها" تأکید کرده می‌نویسد: "تنها دلیلی که در اعمال قدرت نسبت به یک عضو جامعه متمدن و به‌رغم میل او قابل توجیه است، همانا برای بازداشتن او از اضرار به دیگران است. اما سعادت شخص او، چه مادی و چه معنوی، به هیچ وجه دلیل موجهی نمی‌باشد". (رساله درباره آزادی، جان استوارت میل، ویرایش ماری وارنوک، ۱۹۶۲، صفحه ۱۵۳). مستندات بسیار فراوانی از بی‌توجهی به این مؤلفه اساسی یعنی سعادت در آثار فلاسفه برجسته غربی از جمله هابز، لاک، رالز و ... وجود دارد اما با توجه به آنکه میل را مهمترین بنیان‌گذار لیبرالیسم مدرن می‌دانند، تنها به ذکر مستندی از رساله مشهور وی بسنده می‌کنیم.
اما در جهان‌بینی الهی که نظام جمهوری اسلامی ایران بر اساس آن شکل گرفته، جهان هستی و جهان خلقت، کتابی که اول و آخرش افتاده و انسان در این دنیا به‌صورت حیران و سرگشته و بی‌هدف باشد قلمداد نمی‌شود، بلکه هستی، خالق مدبری دارد و انسان‌ها نیز سرنوشتی دارند و حکومت نیز به‌طور قطع در این زمینه وظیفه‌ای دارد که همانا فراهم آوردن امکانات و شرایط لازم برای نیل انسان‌ها به سعادت، آن‌هم بر اساس تمایل فطری انسان‌ها به سعادت است.
از جمله نتایج اساسی این ۲ رویکرد متفاوت در اندیشه و حکومت در ۲ جهان‌بینی متفاوت مادی و معنوی نیز آنجاست که در جوامع غربی، که فردیت انسان بر هرچیز غلبه دارد، هدف اصلی، رسیدن به سود حداکثری مادی در این دنیاست و همان‌طور که از زبان جان استوارت میل نیز اشاره شد، سعادت هیچ نقشی در قانون‌گذاری‌ها، نظارت‌ها، هدایت‌ها و ... ندارد. و این در حالی است که همه‌چیز در نظام اسلامی در راستای سعادت بشری تنظیم می‌شود و حتی فقرزدایی از جامعه و تلاش برای رفاه انسان در این دنیا نیز در راستای نیل انسان به سعادت شکل می‌گیرد.
بر همین اساس است که در جامعه اسلامی عدالت اجتماعی به‌عنوان زمینه‌ای برای سعادت همگان، اهمیت محوری می‌یابد و در مقابل علی‌رغم برخی تلاش‌ها در غرب برای تئوریزه کردن این موضوع، بعضاً همین تلاش‌ها با تخطئه‌ها و هجمه‌های شدیدی روبه‌رو می‌شود با این مضمون که "اساساً عدالت ارزش نیست و مفهومی پوچ و بی‌معناست! وظیفه حکومت تنها فراهم کردن رفاه و امنیت است". در این زمینه می‌توانید به هجمه فیلسوف نئولیبرالی همچون فونهایک به جان راولز، دیگر فیلسوف لیبرال که سعی داشت عدالت را ــ آن‌هم بر اساس اصالت سود غربی ــ تئوریزه کند، مراجعه کنید.
در جامعه اسلامی، حتی نوع پوشاک و تغدیه مردم نیز برای دولت و حکومت به‌عنوان یک مسئله مهم مطرح است، نه از باب سخت‌گیری و شلاق؛ بلکه از این باب که نظام اسلامی برآمده از رأی مردم و با مشروعیت الهی رهبری آن، درباره حلّیت، طهارت و سلامتی خوراک و پوشاک مردم نیز مسئول است.
پ.ن.۱: متأسفانه امروز برخی از مشاوران و تصمیم‌سازان در دستگاه‌ها، همزبان با اندیشه مادی غربی، وظیفه حکومت را چیزی جز "تأمین امنیت" و "نظارت کلان اقتصادی" نمی‌بینند و به‌طور تلویحی با هیچ‌گونه وظیفه دولت در راستای تأمین سعادت مردم توافقی ندارند. «هر حکومتی در دنیا تنها دو وظیفه اصلی دارد: یک تأمین امنیت، و دو نظارت کلان اقتصادی» (دکتر محمود سریع‌القلم در همایش مربوط به توسعه در رشت، ۲۲ اردیبهشت ۹۳)
پ.ن.۲: درباره این جمله رئیس‌جمهور مبنی بر اینکه "به‌زور شلاق نمی‌شود مردم را راهی بهشت کرد" باید تأکید شود که هیچ‌گاه جمهوری اسلامی معتقد به به‌کارگیری شلاق برای هدایت مردم نبوده، بلکه تمام تلاش بر فراهم آوردن امکانات و شرایطی است که مردم را به‌سمت سعادت سوق دهد و از سوی دیگر برخی برداشت‌های ناصحیح از سخنان رئیس‌جمهور که بوی اباحه‌گری از این برداشت‌های ناصحیح به مشام می‌رسد، نتیجه‌ای جز اینکه "حکومت باید مردم را به‌زور به جهنم ببرد!" به بار نمی‌آورد. کما اینکه در برخی رژیم‌های سکولار غربی که هرگونه تظاهر به دینداری در سطح جامعه با مجازات روبه‌رو می‌شود، دقیقاً مصداق به جهنم بردن اجباری مشهود است!
تبلیغ و ترویج همجنس‌بازی، تئوریزه‌کردن شهوت‌گرایی، تئوریزه کردن خودکشی، تئوریزه کردن استعمار و استثمار مردم در نظام‌های کاپیتالیستی و ... از جمله موارد تشویق و سوق دادن مردم به‌سمت جهنم است که در نظام‌های غربی رواج دارد و هرکدام از آنها سرفصلی است که می‌توان ساعت‌ها درباره آن سخن گفت و کتاب‌ها نوشت.
