در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، دیوان عدالت اداری به‌عنوان مرجعی تخصصی برای رسیدگی به شکایات و تظلمات مردم از اقدامات، تصمیمات، آرا، مقررات و بخشنامه‌های خلاف قانون یا خارج از حدود صلاحیت مراجع دولتی و عمومی تأسیس شده است. در این مقاله، با همراهی خانم زهرا زبرجد، وکیل پایه یک دادگستری و متخصص در امور دیوان عدالت اداری، به بررسی مراحل و نکات مهم شکایت به دیوان عدالت اداری می‌پردازیم.
مراحل شکایت به دیوان عدالت اداری
- تنظیم دادخواست: اولین قدم برای شکایت به دیوان عدالت اداری، تنظیم دادخواست است که باید به زبان فارسی و در فرم‌های مخصوص دیوان عدالت اداری تنظیم شود. در درخواست می‌بایست مشخصات شاکی و متشاکی، موضوع شکایت، دلایل، مستندات و خواسته شاکی به طور دقیق قید شود.
ثبت دادخواست: دادخواست باید به یکی از دو شیوه حضوری یا الکترونیکی در یکی از شعب دیوان عدالت اداری ثبت شود. برای این کار به‌صورت حضوری، به دفاتر خدمات قضایی یا یکی از شعب دیوان عدالت اداری مراجعه کنید؛ اما در حالت الکترونیکی، می‌بایست در سامانه الکترونیکی قضایی ثبت‌نام نموده و سپس با ورود به این سامانه، نسبت به ثبت دادخواست اقدام نمایید.
پرداخت هزینه دادرسی: پس از ثبت دادخواست، باید هزینه دادرسی را به‌حساب مربوطه واریز و فیش آن را به پرونده الصاق کرد.
ارسال دادخواست به مشتکی‌عنه: بعد از انجام دو مرحله قبلی، اکنون دادخواست به مشتکی‌عنه ابلاغ می‌شود. متشاکی موظف است ظرف مهلت قانونی نسبت به لایحه دفاعیه خود اقدام کند.
رسیدگی در شعبه: پس از دریافت لایحه دفاعیه مشتکی‌عنه، پرونده به شعبه مربوطه ارجاع می‌شود. شعبه، رسیدگی به پرونده را به‌صورت حضوری یا غیرحضوری انجام می‌دهد و در نهایت رأی خود را صادر اعلام خواهد کرد.
اعتراض به رأی: در صورت نارضایتی از رأی صادره، می‌توان ظرف مهلت قانونی به آن اعتراض کرد. اعتراض به رأی در شعبه تجدیدنظر دیوان عدالت اداری رسیدگی می‌شود.
چه کسانی می‌توانند به دیوان عدالت اداری شکایت کنند؟
- افراد حقیقی که از اقدامات یا تصمیمات مراجع دولتی و عمومی متضرر شده‌اند.
اشخاص حقوقی از جمله شرکت‌ها، مؤسسات و تعاونی‌ها که از اقدامات یا تصمیمات مراجع دولتی و عمومی زیان دیده باشند.
کارکنان دولت که ارتباط با حقوق استخدامی خود با مشکل مواجه شده‌اند.
بازنشستگان کشوری در صورت داشتن شکایت نسبت به حقوق بازنشستگی‌شان می‌توانند آن را در این مرجع قضایی ثبت نمایند.
افرادی که دارنده پروانه کسب‌وکار هستند می‌توانند درباره فعالیت‌های مربوط به پروانه خود به دیوان عدالت اداری مراجعه کنند.
چه مواردی در صلاحیت دیوان عدالت اداری است؟
.jpg)
مطابق با قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری، مصوب سال 1385، موارد زیر در صلاحیت این مرجع قضایی قرار دارد:
- ابطال تصمیمات، آرا، مقررات و بخشنامه‌های خلاف قانون یا خارج از حدود صلاحیت مراجع اداری و دولتی
- جبران خسارات وارده به اشخاص حقیقی یا حقوقی در اثر اقدامات یا تصمیمات مراجع اداری و دولتی
- حل‌وفصل اختلافات و دعاوی بین اشخاص حقیقی و حقوقی ناشی از قراردادهای اداری
مهلت شکایت در دیوان عدالت اداری
مهلت ثبت شکایت در دیوان عدالت اداری، به‌طورکلی سه ماه از تاریخ ابلاغ تصمیم یا اقدام مورد شکایت، می‌باشد.موارد استثنا
- در برخی موارد، قانون‌گذار مهلت‌های دیگری را برای طرح شکایت در دیوان عدالت اداری تعیین کرده است. به‌عنوان‌مثال، در ماده 16 قانون تاسیس دیوان عدالت اداری، مهلت شکایت از احکام قطعی مراجع اختصاصی اداری، سه ماه از تاریخ ابلاغ رای یا تصمیم قطعی مرجع مربوطه در امور مدنی و دو ماه در امور کیفری، و در مورد آرا و تصمیمات مراجع شبه قضایی، سه ماه از تاریخ ابلاغ رای یا تصمیم مربوطه اعلام شده است.
همچنین، در برخی موارد، این مرجع قضایی می‌تواند به دلایل موجه، مهلت طرح شکایت را به درخواست شاکی و با رعایت تشریفات قانونی، حداکثر تا دو ماه دیگر تمدید کند.
موارد خارج از صلاحیت دیوان عدالت اداری
در کنار صلاحیت‌هایی که دیوان عدالت اداری دارد، مواردی نیز هستند که در حوزه اختیارات این مرجع قضایی نمی‌باشد که به چند نمونه آن در ادامه اشاره شده است:- مطالبات اشخاص حقیقی یا حقوقی از اشخاص حقیقی دیگر
دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول واقع در خارج از قلمرو جمهوری اسلامی ایران
دعاوی مربوط به اصل قانون اساسی
دعاوی مربوط به صلاحیت یا حدود اختیارات قوای مجریه و مقننه
قراردادهای خصوصی
توصیه‌های خانم زبرجد، به‌عنوان یک وکیل متخصص در امور دیوان عدالت اداری
.jpg)
خانم زبرجد در مورد می‌گوید: "اولین توصیه من به کسانی که قصد شکایت به دیوان عدالت اداری را دارند، این است که قبل از هر اقدامی با یک وکیل متخصص در این امور مشورت کنند. وکیل متخصص می‌تواند با بررسی دقیق پرونده، به شما در خصوص قابل‌طرح بودن شکایت در دیوان، تنظیم صحیح دادخواست، جمع‌آوری مدارک و مستندات لازم و پیگیری پرونده در مراحل مختلف یاری برساند. همچنین، توصیه می‌کنم که حتماً از مهلت‌های قانونی برای طرح شکایت و پیگیری پرونده آگاه باشید و دراسرع‌وقت نسبت به اقدامات لازم اقدام نمایید. ضمناً، در هنگام طرح شکایت و پیگیری پرونده، صبور و پیگیر بوده و از ارائه هرگونه اطلاعات خلاف واقع یا گمراه‌کننده خودداری کنید."
